• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

فضل‌الله بدایع‌نگار

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف



بدایع نگار، فضل اللّه آل داوود مشهدی (خراسانی)، نویسنده و شاعر قرن چهاردهم بود.



در ۱۲۹۶ متولد شد و در ۲۳ ذیقعده ۱۳۴۳ در مشهد درگذشت و در دارالضیافة آستانه، به خاک سپرده شد. او فرزند ملا داوود معروف به ملا باشی (متوفی ح۱۳۲۵) و رئیس فوائد عامه خراسان
[۱] فضل الله بن داود بدایع نگار، بدایع الاشعار فی شرح صنایع الاسحار، ج۱، ص۱، مشهد ۱۳۳۶.
و راتبه خوار (مستمری بگیر) آستان قدس رضوی بود و از آن‌جا بدایع نگارِ آستان قدس رضوی لقب گرفت.
[۲] محمدعلی مدرس تبریزی، ریحانة الادب، ج۱، ص۲۳۹، تهران ۱۳۶۹ ش.
[۳] محمدمحسن آقابزرگ طهرانی، الذریعة الی تصانیف الشیعة، ج۱، ص۵۳۴، چاپ علی نقی منزوی و احمد منزوی، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳.
چندی ریاست معارف خراسان را به عهده داشت.
[۴] خانبابا مشار، مؤلفین کتب چاپی فارسی و عربی، ج۴، ص۸۵۴، تهران ۱۳۴۰ـ۱۳۴۴ش.



به گفته احمدی بیرجندی کفیل اداره معارف خراسان و سیستان بود.
[۵] احمد احمدی بیرجندی، «فضل الله بدایع نگار و مطلع الشموس»، ج۱، ص۲۹۶، فرهنگ ایران زمین، ج۲۶ (۱۳۶۵ ش).
در ۱۳۳۸ در مشهد مجله ماهانه الکمال را تأسیس کرد که مطالب آن دینی و راجع به آیات قرآن و دین و اخلاق و گاهی اشعاری به اسم ادبیات بود.
[۶] محمدصدر هاشمی، تاریخ جرائد و مجلات ایران، ج۱، ص۲۶۸، اصفهان ۱۳۶۳ ش.
بیشتر مشترکان الکمال روحانیان و علما بودند و به همین سبب در پشت جلد آن محل مخصوصی برای عنوان مشترکان، به دو زبان عربی و فارسی، چاپ می‌شد.
[۷] محمد صدر هاشمی، تاریخ جرائد و مجلات ایران، ج۱، ص۲۶۹، اصفهان ۱۳۶۳ ش.



از آثار اوست: البدایع، دیوان شعر؛ المعانی والبیان، به فارسی، در علم بیان؛ ازهار الربیع، شرحی بر بدیعیه پدرش؛ بیان المعانی، در علم معانی؛ مفتاح الادب، در ادبیات؛ لباس التقوی، ترجمه و نظم حدیث کساء از عربی به فارسی؛ لزوم حجاب؛ مثنوی همایون نامه؛ ترجمه تاریخ تمدن اسلامی نوشته جرجی زیدان؛ التنقیمات فی التوقیعات؛ بدایع الاشعار فی شرح صنایع الاسحار، شرحی بر قصیده رائیه یکصد بیتی از قوامی مُطَرَّزی گنجوی (متوفی ۵۷۶)، به نام صنایع الاسحار یا قوامیه که به نوشته مشار
[۸] خانبابا مشار، مؤلفین کتب چاپی فارسی و عربی، ج۴، ص۸۵۴، تهران ۱۳۴۰ـ۱۳۴۴ ش
در مدح قزل ارسلان سروده شده است. در این کتاب جمعاً ۱۰۹ صنعت بدیعی از خزانة الادب، انوار الربیع، مطوّل، حدائق السحر و دیگر کتب قدما گردآوری،
[۹] فضل الله بن داود بدایع نگار، بدایع الاشعار فی شرح صنایع الاسحار، ج۱، ص۱۱۰، مشهد ۱۳۳۶.
و ذیل هر صنعت بدیعی، شرح و تعریف و شواهد شعری فارسی و عربی آورده شده است. این کتاب جنبه درسی داشته و مؤلف آن را طبق برنامه وزارت معارف تألیف کرده است.
[۱۰] فضل الله بن داود بدایع نگار، بدایع الاشعار فی شرح صنایع الاسحار، ج۱، ص۱ـ۲، مشهد ۱۳۳۶.
تاریخ ادبی و اخلاقی مستخرج از شاهنامه، مؤلف پس از مقدمه، که به نثر مسجع است، از داستان پادشاهان پیشدادی و کیانی ابیاتی برگزیده و پس از هر داستان، معانی لغات دشوارِ آن ابیات را با عنوان «فرهنگ» شرح کرده و نتایج اخلاقی و فلسفی و حکمی و تاریخی آن را برشمرده و نکات بلاغی و فصاحت و ترسل آن را ذکر کرده است.
[۱۱] فضل الله بن داود بدایع نگار، بدایع الاشعار فی شرح صنایع الاسحار، ج۱، ص۲، مشهد ۱۳۳۶.
[۱۲] «فضل الله بدایع نگار و مطلع الشموس»، فرهنگ ایران زمین، ج ۲۶ (۱۳۶۵ ش).
عزمات خسرویه صدقات نیّریّه، نامه آب زندگانی، در تاریخچه لوله کشی مسجد گوهرشاد؛ مطلع الشموس، (تألیف در ۱۳۳۱) در علم جغرافیا که برای مدارس ابتدایی تألیف شده است. مقدمه کتاب در تعریف علم جغرافیا و فایده، فضیلت، نسبت، موضوع و واضع آن به نثر، و بقیه مطالب آن به صورت سؤال و جواب و به نظم است. او پس از بیان علم جغرافیا، به جغرافیای ایران و خراسان و مشهد پرداخته و سپس برای ابنیه و مدارس و مساجد جدول‌هایی آورده و تاریخ بنای هریک را ذکر کرده است. منبع او در تألیف این کتاب جغرافی، میرزا عبدالرزاق خان بغایری بوده است.
[۱۳] احمد احمدی بیرجندی، «فضل الله بدایع نگار و مطلع الشموس»، ج۱، ص۲۹۳-۲۹۵، فرهنگ ایران زمین، ج ۲۶ (۱۳۶۵ ش).
متن کامل آن در فرهنگ ایران زمین
[۱۴] احمد احمدی بیرجندی، «فضل الله بدایع نگار و مطلع الشموس»، ج۲۶، ص۲۹۷-۳۴۴، فرهنگ ایران زمین، ج ۲۶ (۱۳۶۵ ش).
چاپ شده است. مدرس تبریزی
[۱۵] محمد علی مدرس تبریزی، ریحانة الادب، ج۱، ص۲۳۹، تهران ۱۳۶۹ ش.
کتابی به نام مطلع الشمس (چاپ ۱۳۳۱) را از بدایع نگار دانسته که به احتمال قریب به یقین منظور از آن همین کتاب مطلع الشموس است.


(۱) محمدمحسن آقا بزرگ طهرانی، الذریعة الی تصانیف الشیعة، چاپ علی نقی منزوی و احمد منزوی، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳.
(۲) احمد احمدی بیرجندی، «فضل الله بدایع نگار و مطلع الشموس»، فرهنگ ایران زمین، ج ۲۶ (۱۳۶۵ ش).
(۳) فضل الله بن داود بدایع نگار، بدایع الاشعار فی شرح صنایع الاسحار، مشهد ۱۳۳۶.
(۴) فضل الله بن داود بدایع نگار، تاریخ نامة ادبی، مشهد ۱۳۳۱.
(۵) محمد صدر هاشمی، تاریخ جرائد و مجلات ایران، اصفهان ۱۳۶۳ ش.
(۶) محمد علی مدرس تبریزی، ریحانة الادب، تهران ۱۳۶۹ ش.
(۷)خانبابا مشار، مؤلفین کتب چاپی فارسی و عربی، تهران ۱۳۴۰ـ۱۳۴۴ ش


۱. فضل الله بن داود بدایع نگار، بدایع الاشعار فی شرح صنایع الاسحار، ج۱، ص۱، مشهد ۱۳۳۶.
۲. محمدعلی مدرس تبریزی، ریحانة الادب، ج۱، ص۲۳۹، تهران ۱۳۶۹ ش.
۳. محمدمحسن آقابزرگ طهرانی، الذریعة الی تصانیف الشیعة، ج۱، ص۵۳۴، چاپ علی نقی منزوی و احمد منزوی، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳.
۴. خانبابا مشار، مؤلفین کتب چاپی فارسی و عربی، ج۴، ص۸۵۴، تهران ۱۳۴۰ـ۱۳۴۴ش.
۵. احمد احمدی بیرجندی، «فضل الله بدایع نگار و مطلع الشموس»، ج۱، ص۲۹۶، فرهنگ ایران زمین، ج۲۶ (۱۳۶۵ ش).
۶. محمدصدر هاشمی، تاریخ جرائد و مجلات ایران، ج۱، ص۲۶۸، اصفهان ۱۳۶۳ ش.
۷. محمد صدر هاشمی، تاریخ جرائد و مجلات ایران، ج۱، ص۲۶۹، اصفهان ۱۳۶۳ ش.
۸. خانبابا مشار، مؤلفین کتب چاپی فارسی و عربی، ج۴، ص۸۵۴، تهران ۱۳۴۰ـ۱۳۴۴ ش
۹. فضل الله بن داود بدایع نگار، بدایع الاشعار فی شرح صنایع الاسحار، ج۱، ص۱۱۰، مشهد ۱۳۳۶.
۱۰. فضل الله بن داود بدایع نگار، بدایع الاشعار فی شرح صنایع الاسحار، ج۱، ص۱ـ۲، مشهد ۱۳۳۶.
۱۱. فضل الله بن داود بدایع نگار، بدایع الاشعار فی شرح صنایع الاسحار، ج۱، ص۲، مشهد ۱۳۳۶.
۱۲. «فضل الله بدایع نگار و مطلع الشموس»، فرهنگ ایران زمین، ج ۲۶ (۱۳۶۵ ش).
۱۳. احمد احمدی بیرجندی، «فضل الله بدایع نگار و مطلع الشموس»، ج۱، ص۲۹۳-۲۹۵، فرهنگ ایران زمین، ج ۲۶ (۱۳۶۵ ش).
۱۴. احمد احمدی بیرجندی، «فضل الله بدایع نگار و مطلع الشموس»، ج۲۶، ص۲۹۷-۳۴۴، فرهنگ ایران زمین، ج ۲۶ (۱۳۶۵ ش).
۱۵. محمد علی مدرس تبریزی، ریحانة الادب، ج۱، ص۲۳۹، تهران ۱۳۶۹ ش.



دانشنامه جهان اسلام، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، برگرفته از مقاله «بدایع نگار»، شماره۶۹۲.    


رده‌های این صفحه : تراجم




جعبه ابزار