• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

آل جویبر خاقانی

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف



یکی از مشهورترین شاخه‌های خاندان خاقانی، عشیره «آل جویبر» است.



نخستین شخصی که از این عشیره برای تحصیل علوم دینی از ناحیه سوق الشیخ به نجف رفت، ذَیّاب (زنده در ۱۱۸۰) بود. پدر او محمد آل‌حَرب، فرزند سحاب، بزرگ خاندان آل جویبر به شمار می‌رفت. شیخ ذیاب پس از فراگرفتن فقه و اصول، با همراهی شیخ موسی بَحرانی به منطقه عَمّاره در جنوب عراق سفر کرد و تا پایان عمر در نواحی و روستاهای آن سامان به تبلیغ و ارشاد پرداخت و مدرسه علمی‌های در آن منطقه بنا نهاد.
[۱] محمدعلی جعفر تمیمی، مشهدالامام، ج۴، ص۱۹۷ـ۱۹۸، او، مدینة النجف، نجف ۱۳۷۴/۱۹۵۵.
[۲] محمدهادی امینی، معجم رجال الفکر و الادب فی النجف خلال الف عام، ج۲، ص۴۶۷ـ۴۶۸، (نجف) ۱۴۱۳/۱۹۹۲.
امینی
[۳] محمدهادی امینی، معجم رجال الفکر و الادب فی النجف خلال الف عام، ج۲، ص۴۶۸، (نجف) ۱۴۱۳/۱۹۹۲.
آثاری را به او نسبت داده است.


فزرند ذیاب، شُبَیر، نیز عالمی دینی بود که از عالمان عصر خود، از جمله شیخ جعفر کاشف الغطاء، گواهی اجتهاد داشت. وی پس از اتمام تحصیلات خود در نجف، نزد عشیره خود بازگشت و رهبری امور دینی مردم را برعهده گرفت.
[۴] جعفربن باقر آل محبوبه، ماضی النجف و حاضرها، ج۲، ص۴۱۴، بیروت ۱۴۰۶/۱۹۸۶.
[۵] محمدعلی جعفر تمیمی، مشهدالامام، ج۴، ص۱۹۸، او، مدینة النجف، نجف ۱۳۷۴/۱۹۵۵.
لسانُ التنّین فی اجوبة مسائل حَفید زین‌الدین و چند رساله فقهی و کلامی از آثار اوست.
[۷] محمدهادی امینی، معجم رجال الفکر و الادب فی النجف خلال الف عام، ج۲، ص۴۶۸، (نجف) ۱۴۱۳/۱۹۹۲.

شیخ شبیر سرسلسله خاندان آل شبیر خاقانی است.

۲.۱ - فرزندان شبیر

فرزندان او حسن و حسین بودند. پسران حسن، محمدطاهر و حبیب و عیسی از عالمان دینی بودند.


محمدطاهر در ۱۲۳۹ به دنیا آمد. وی از شاگردان شیخ مرتضی انصاری بود و از او اجازه اجتهاد داشت. سپس در شیراز سکونت گزید و به تدریس و اقامه جمعه پرداخت. او در شیراز ریاست علمی، مرجعیت و مقبولیت عام داشت و به رئیس‌العلما ملقب بود. وی در ۱۳۲۵ در شیراز درگذشت و در همان شهر به خاک سپرده شد.
[۸] محمدمحسن آقابزرگ طهرانی، طبقات اعلام الشیعه، نقباء البشر فی القرن الرابع عشر،قسم ۳، ص ۹۷۰، مشهد، قسم۱ـ۴، ۱۴۰۴.
[۹] محمدعلی جعفر تمیمی، مشهدالامام، ج۴، ص۱۹۹، او، مدینة النجف، نجف ۱۳۷۴/۱۹۵۵.
[۱۰] محمد شریف رازی، گنجینه دانشمندان، ج۵، ص۳۳، تهران ۱۳۵۲ـ ۱۳۵۴ش.


۳.۱ - آثار

از آثار اوست، معارج الانوار فی منازل الابرار و الاشرار (تهران ۱۳۲۶)، شرحی بر لمعه شهید اول و نیز منظوم‌های در فقه.
[۱۲] خان‌بابا مشار، فهرست کتاب‌های چاپی عربی، تهران ۱۳۴۴ش.
[۱۳] محمدهادی امینی، معجم رجال الفکر و الادب فی النجف خلال الف عام، ج۲، ص۴۶۸، (نجف) ۱۴۱۳/۱۹۹۲.



شیخ جلال‌الدین پسر طاهر هم از علما بود. از جمله تألیفات اوست، تفسیر جلالی در نوزده جلد، انوارالهدایه و منورالقلوب و الابصار، به فارسی، در عرفان.


حبیب آل‌شبیر خاقانی که از استادش، شیخ مرتضی انصاری، اجازه اجتهاد داشت، پس از پایان یافتن تحصیلاتش در نجف، به خرمشهر رفت و به تدریس و افتا پرداخت.

۳.۱ - آثار

تألیفات او عبارت‌اند از، الرسالةالعملیه، خلاصة‌الفقه و چند رساله.
[۱۷] محمدمحسن آقابزرگ طهرانی، طبقات اعلام الشیعه، نقباء البشر فی القرن الرابع عشر،قسم ۱، ص ۳۵۰، مشهد، قسم۱ـ۴، ۱۴۰۴.
[۱۸] محمدعلی جعفر تمیمی، مشهدالامام، ج۴، ص۱۹۸، او، مدینة النجف، نجف ۱۳۷۴/۱۹۵۵.
[۱۹] محمدهادی امینی، معجم رجال الفکر و الادب فی النجف خلال الف عام، ج۲، ص۴۶۷، (نجف) ۱۴۱۳/۱۹۹۲.

فرزندش شیخ علی به مسلک اخباری گرایش داشت. الحق المبین و الحق المصیب از آثار اوست.


عیسی خاقانی در ۱۲۵۳ به دنیا آمد. پس از وفات برادرش، شیخ حبیب، عهده‌دار وظایف شرعی و دینی مردم خرمشهر شد و مدرسه علمیه‌ای در آن‌جا بنا نهاد.
عبدالمحسن خاقانی از وی اجازه روایت داشت و سیدعلوی بن حسین بحرانی از شاگردان او بود. شیخ عیسی در ۱۳۳۷ یا ۱۳۳۹ در خرمشهر درگذشت و پس از او، فرزندش عبدالحمید مرجع امور دینی مردم شد.
[۲۲] محمدمحسن آقابزرگ طهرانی، طبقات اعلام الشیعه، نقباء البشر فی القرن الرابع عشر،قسم ۴، ص ۱۶۳۸، مشهد، قسم۱ـ۴، ۱۴۰۴.
[۲۳] محمدعلی جعفر تمیمی، مشهدالامام، ج۴، ص۱۹۸ـ۱۹۹، او، مدینة النجف، نجف ۱۳۷۴/۱۹۵۵.
[۲۴] المسلسلات فی الاجازات، محتویة علی اجازات علماء الاسلام فی حق شهاب‌الدین الحسینی المرعشی النجفی، ج۲، ص۲۳۲ـ۲۳۳، جمع‌ها نجله محمود مرعشی، قم، کتابخانه آیت اللّه مرعشی نجفی، ۱۴۱۶.


۳.۱ - آثار

برخی آثار چاپ شده شیخ عیسی خاقانی عبارت‌اند از، الرسالةالعملیه، مناسک الحج و اعمال المدینه، الفرائدالنفیسه درباره وجوب نماز جمعه و نتایج الاخبار در احکام معاملات.
[۲۶] محمدمحسن آقابزرگ طهرانی، الذریعة الی تصانیف الشیعه، ج۱، ص۱۴۴، چاپ علی نقی منزوی و احمد منزوی، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳.
[۲۸] محمدمحسن آقابزرگ طهرانی، الذریعة الی تصانیف الشیعه، ج۱، ص۴۲، چاپ علی نقی منزوی و احمد منزوی، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳.



فرزند شیخ عبدالحمید، محمدطاهر آل‌شبیر خاقانی، نیز از عالمان بود که در ۱۳۲۸ در خرمشهر به دنیا آمد. پس از گذراندن دوره مقدماتی علوم دینی نزد پدرش، در ۱۳۴۴ به نجف رفت و دروس عالی فقه و اصول را از استادانی چون میرزامحمدحسین نائینی، آقا ضیاءالدین عراقی، سیدابوالحسن اصفهانی و سید عبدالهادی شیرازی فراگرفت و از برخی از آنان اجازه اجتهاد دریافت کرد.
[۲۹] محمدعلی جعفر تمیمی، مشهدالامام، ج۴، ص۱۹۹، او، مدینة النجف، نجف ۱۳۷۴/۱۹۵۵.
[۳۰] شهاب‌الدین مرعشی نجفی، الاجازة الکبیره، ج۱، ص۱۹۶ـ ۱۹۷، او، الطریق و المَحَجَّة لثمرة المُهْجَه، اعداد و تنظیم محمد سمامی حائری، قم ۱۴۱۴.
[۳۱] عبدالحسین جواهرکلام، تربت پاکان قم، ج۳، ص۱۷۱۱، قم ۱۳۸۲ـ۱۳۸۳ش.
فلسفه و حکمت و عرفان را نیز از استادان بزرگ نجف آموخت.
[۳۲] عبدالحسین جواهرکلام، تربت پاکان قم، ج۳، ص۱۷۱۲، قم ۱۳۸۲ـ۱۳۸۳ش.
وی از آقا ضیاءالدین عراقی و عبدالمحسن خاقانی اجازه روایت گرفت و سیدشهاب‌الدین مرعشی نجفی از او اجازه روایت داشت.
[۳۳] شهاب‌الدین مرعشی نجفی، الاجازة الکبیره، ج۱، ص۱۹۶، او الطریق و المَحَجَّة لثمرة المُهْجَه، اعداد و تنظیم محمد سمامی حائری، قم ۱۴۱۴.
محمدطاهر خاقانی پس از فوت پدرش، به خرمشهر بازگشت و به تدریس و افتا پرداخت و مقلدانی یافت. وی که در پیروزی انقلاب اسلامی، در خوزستان نقش مهمی داشت به سبب بروز پاره‌ای وقایع سیاسی، در ۱۳۵۸ش به قم رفت و در آن‌جا به تدریس علوم دینی پرداخت. او در ۱۳۶۴ش در قم درگذشت و در صحن حرم حضرت معصومه (سلام‌اللّه‌علیها) به خاک سپرده شد.
[۳۴] شهاب‌الدین مرعشی نجفی، الاجازة الکبیره، ج۱، ص۱۹۷، او، الطریق و المَحَجَّة لثمرة المُهْجَة، اعداد و تنظیم محمد سمامی حائری، قم ۱۴۱۴.
[۳۵] محمد شریف رازی، گنجینه دانشمندان، ج۵، ص۳۲، تهران ۱۳۵۲ـ ۱۳۵۴ش.
[۳۶] عبدالحسین جواهرکلام، تربت پاکان قم، ج۳، ص۱۷۱۲ـ۱۷۱۴، قم ۱۳۸۲ـ۱۳۸۳ش.


۳.۱ - آثار

آثار محمدطاهر در فقه و اصول عبارت‌اند از، رسالة الهدی (رساله عملیه)، مناسک الحج (چاپ ۱۳۸۳ در نجف)، شرح مبحث ارث کتاب الحدائق الناضره شیخ یوسف بحرانی (نجف ۱۳۸۶)، المُحاکِمات بین الکِفایة و الاَعلام الثلاثة، الاصول اللفظیة و العملیّة
[۳۷] محمدهادی امینی، معجم المطبوعات النجفیه، ج۱، ص۳۴۱، منذ دخول الطباعة الی النجف حتی الآن، نجف ۱۳۸۵/۱۹۶۶.
[۳۹] عبدالحسین جواهرکلام، تربت پاکان قم، ج۳، ص۱۷۱۳، قم ۱۳۸۲ـ۱۳۸۳ش.
.وی در تفسیر ، فلسفه و حکمت نیز آثاری دارد، از جمله، انوارالوحی فی تفسیر سورةالحمد و الاخلاص، العقل البَشَری فی تفسیرالقرآن الکریم، المثل الاعلی فی الفلسفه، المُثُل النوریّة فی فن ّالحکمه.
[۴۰] عبدالحسین جواهرکلام، تربت پاکان قم، ج۳، ص۱۷۱۳، قم ۱۳۸۲ـ۱۳۸۳ش.
انوار الوسائل (نجف ۱۳۷۷) و شرح خطبة الصدیقةالزهرا (سلام‌الله‌علیها) از دیگر آثار اوست.
[۴۱] محمدهادی امینی، معجم المطبوعات النجفیه، ج۱، ص۱۰۰، منذ دخول الطباعة الی النجف حتی الآن، نجف ۱۳۸۵/۱۹۶۶.
[۴۲] عبدالحسین جواهرکلام، تربت پاکان قم، ج۳، ص۱۷۱۲ـ۱۷۱۳، قم ۱۳۸۲ـ۱۳۸۳ش.



شیخ علی، تنها پسر حسین آل‌شبیر خاقانی، به سبب داشتن جثه‌ای کوچک و ضعیف ملقب به صغیر بود و ازاین‌رو فرزندان او به آل صغیر مشهور شدند.

۸.۱ - فرزندان

پسر علی، شیخ حسین صغیر، عالمی باتقوا بود.
[۴۳] جعفر بن باقر آل‌محبوبه، ماضی النجف و حاضرها، ج۲، ص۴۱۴، بیروت ۱۴۰۶/۱۹۸۶.
[۴۴] محمدعلی جعفر تمیمی، مشهدالامام، ج۴، ص۱۹۹ـ۲۰۰، او، مدینة النجف، نجف ۱۳۷۴/۱۹۵۵.
پسران شیخ حسین، یعنی علی و عبدالزهرا و عبدالحمید، از عالمانی بودند که علاوه بر فراگرفتن علوم دینی در حوزه نجف، در ادبیات نیز متبحر و در سرودن شعر توانا بودند و در محافل و مجالس ادبی نجف فعالانه حضور داشتند. از آن‌ها تألیفاتی در فقه، اصول و ادبیات برجای مانده است.
[۴۵] جعفر بن باقر آل‌محبوبه، ماضی النجف و حاضرها، ج۲، ص۴۱۴ـ ۴۱۷، بیروت ۱۴۰۶/۱۹۸۶.
[۴۶] محمدعلی جعفر تمیمی، مشهدالامام، ج۴، ص۲۰۳ـ۲۱۲، او، مدینة النجف، نجف ۱۳۷۴/۱۹۵۵.
[۴۷] علی خاقانی، شعراءالغری، ج۳، ص۲۵۷ـ ۲۶۱، النجفیات، نجف ۱۳۷۳/۱۹۵۴، چاپ افست قم ۱۴۰۸.
[۴۸] علی خاقانی، شعراءالغری، ج۵، ص۳۴۶ـ۳۵۸، النجفیات، نجف ۱۳۷۳/۱۹۵۴، چاپ افست قم ۱۴۰۸.
[۴۹] علی خاقانی، شعراءالغری، ج۵، ص۴۱۳ـ۴۱۶، النجفیات، نجف ۱۳۷۳/۱۹۵۴، چاپ افست قم ۱۴۰۸.
[۵۰] علی خاقانی، شعراءالغری، ج۶، ص۴۶۷ـ ۵۰۱، النجفیات، نجف ۱۳۷۳/۱۹۵۴، چاپ افست قم ۱۴۰۸.



از دودمان سلمان‌ بن محمد آل‌حرب، برادر شیخ ذیاب، نیز عالمانی برخاسته‌اند که به خاقانی شهرت دارند. نوه سلمان، حسین‌ بن علی، فرزندی به نام عبدالمحسن داشت که از علمای بزرگ خرمشهر بود.

۹.۱ - عبدالمحسن خاقانی

عبدالمحسن در ۱۲۸۹ در یکی از توابع ناصریه در جنوب عراق به دنیا آمد. وی با از دست دادن پدرش در کودکی، تحت سرپرستی جدّش، شیخ علی خاقانی قرار گرفت. دروس مقدماتی را نزد او و عموی خود، محمد خاقانی، آموخت. سپس به خرمشهر رفت و تحصیلات خود را در مدرسه علمیه شیخ عیسی خاقانی ادامه داد. او از عیسی خاقانی، شیخ الشریعه اصفهانی، میرزا محمدحسین نائینی و سیدابوالحسن اصفهانی اجازه روایت گرفت و سیدشهاب‌الدین مرعشی نجفی از او اجازه روایت داشت.
[۵۱] شهاب‌الدین مرعشی نجفی، الاجازة الکبیرة، ج۱، ص۹۰ـ۹۱، او، الطریق و المَحَجَّة لثمرة المُهْجَة، اعداد و تنظیم محمد سمامی حائری، قم ۱۴۱۴.
[۵۲] المسلسلات فی الاجازات، محتویة علی اجازات علماء الاسلام فی حق شهاب‌الدین الحسینی المرعشی النجفی، ج۲، ص۲۳۲ـ۲۳۳، جمع‌ها نجله محمود مرعشی، قم، کتابخانه آیت اللّه مرعشی نجفی، ۱۴۱۶.
عبدالمحسن خاقانی پس از وفات عیسی خاقانی در ۱۳۳۷، به مرجعیت رسید. وی که به اخباریان تمایل داشت در ۱۳۴۷ به سبب امر به معروف و نهی از منکر، از جانب حکومت ایران به عراق تبعید شد و پس از ده ماه به خرمشهر بازگشت. او در ۱۳۷۲ در خرمشهر وفات کرد و پس از تشییع با شکوهی در همان‌جا به خاک سپرده شد.
[۵۳] شهاب‌الدین مرعشی نجفی، الاجازة الکبیرة، ج۱، ص۹۱، او، الطریق و المَحَجَّة لثمرة المُهْجَة، اعداد و تنظیم محمد سمامی حائری، قم ۱۴۱۴.
[۵۴] المسلسلات فی الاجازات، محتویة علی اجازات علماء الاسلام فی حق شهاب‌الدین الحسینی المرعشی النجفی، ج۲، ص۲۳۲ـ۲۳۳، جمع‌ها نجله محمود مرعشی، قم، کتابخانه آیت اللّه مرعشی نجفی، ۱۴۱۶.

خیرالزاد الیوم المعاد (نجف ۱۳۵۷) و چندین رساله فقهی از آثار اوست که بیش‌تر آن‌ها چاپ شده است.
[۵۶] محمدهادی امینی، معجم المطبوعات النجفیة، ج۱، ص۱۶۱، منذ دخول الطباعة الی النجف حتی الآن، نجف ۱۳۸۵/۱۹۶۶.
[۵۷] المسلسلات فی الاجازات، محتویة علی اجازات علماء الاسلام فی حق شهاب‌الدین الحسینی المرعشی النجفی، ج۲، ص۲۳۳، جمع‌ها نجله محمود مرعشی، قم، کتابخانه آیت اللّه مرعشی نجفی، ۱۴۱۶.

دو تن از فرزندان عبدالمحسن خاقانی، عبدالمنعم و سلمان، از عالمان بودند.

۹.۲ - عبدالمنعم خاقانی

عبدالمنعم خاقانی در ۱۳۲۷ در نجف به دنیا آمد و در کودکی همراه پدرش راهی خرمشهر شد. سپس برای تحصیل در علوم دینی به نجف بازگشت و نزد محمدجواد بلاغی و آیت‌اللّه سیدابوالقاسم خویی درس خواند. پس از آن به آبادان رفت و علاوه بر تدریس، عهده‌دار شئون دینی مردم شد. عبدالمنعم خاقانی بعد از آغاز جنگ عراق با ایران، به قم مهاجرت کرد و در ۱۳۶۴ش در همان‌جا درگذشت. دیوان شعر از او بر جای مانده است
[۵۸] محمدهادی امینی، معجم رجال الفکر و الادب فی النجف خلال الف عام، ج۲، ص۴۷۴، (نجف) ۱۴۱۳/۱۹۹۲.
[۵۹] عبدالحسین جواهرکلام، تربت پاکان قم، ج۲، ص ۱۰۰۷ـ۱۰۰۸، قم ۱۳۸۲ـ۱۳۸۳ش.


۹.۳ - سلمان خاقانی

سلمان خاقانی در ۱۳۳۲ در سوق الشیخ به دنیا آمد. در کودکی همراه پدرش به خرمشهر رفت و در ۱۳۰۵ش راهی نجف شد. دروس مقدماتی را نزد برادرش عبدالمنعم و دروس عالی فقه و اصول و تفسیر و کلام را نزد محمدعلی کاظمینی خراسانی، میرزاباقر زنجانی، محمدجواد بلاغی و آیت‌اللّه سیدابوالقاسم خویی آموخت. وی که در محافل فرهنگی و ادبی نجف فعالانه حضور داشت، در ۱۳۳۳ش به خرمشهر بازگشت و به تصدی امور دینی مردم پرداخت و مقبولیت عام یافت.
[۶۰] علی خاقانی، شعراءالغری، ج۴، ص۱۶۸ـ۱۷۰، النجفیات، نجف ۱۳۷۳/۱۹۵۴، چاپ افست قم ۱۴۰۸.
[۶۱] محمدرضا انصاری، «به یاد آیت‌اللّه شیخ سلمان خاقانی»، ج۱، ص۴۳، کیهان فرهنگی، سال ۵، ش ۵ (مرداد ۱۳۶۷).
[۶۲] عبدالحسین جواهرکلام، تربت پاکان قم، ج۲، ص۷۶۶ـ۷۶۷، قم ۱۳۸۲ـ۱۳۸۳ش.
چندی پس از آغاز جنگ عراق با ایران، وی ابتدا به اهواز و سپس به قم مهاجرت کرد. وی در ۱۳۶۶ش درگذشت و در صحن حرم حضرت معصومه (سلام‌اللّه‌علیها) به خاک سپرده شد.
[۶۳] محمدرضا انصاری، «به یاد آیت‌اللّه شیخ سلمان خاقانی»، ج۱، ص۴۳، کیهان فرهنگی، سال ۵، ش ۵ (مرداد ۱۳۶۷).
[۶۴] عبدالحسین جواهرکلام، تربت پاکان قم، ج۲، ص۷۶۷ـ ۷۶۸، قم ۱۳۸۲ـ۱۳۸۳ش.


۹.۳.۱ - آثار سلمان

از آثار اوست، طریق المعرفه، بین‌ الحق و الباطل، السُّنَة و الشیعة فی المیزان، و چند اثر در پاسخگویی به شبهات تفرقه افکن میان مسلمانان.
دیوان شعر او (به عربی) با ویران شدن کتابخانه‌اش در حمله عراق به خرمشهر، از بین رفت.
[۶۵] محمد شریف رازی، گنجینه دانشمندان، ج۵، ص۳۲، تهران ۱۳۵۲ـ ۱۳۵۴ش.
[۶۶] محمدرضا انصاری، «به یاد آیت‌اللّه شیخ سلمان خاقانی»، ج۱، ص۴۳، کیهان فرهنگی، سال ۵، ش ۵ (مرداد ۱۳۶۷).
[۶۷] عبدالحسین جواهرکلام، تربت پاکان قم، ج۲، ص ۷۶۷، قم ۱۳۸۲ـ۱۳۸۳ش.
[۶۸] علی خاقانی، شعراءالغری، ج۴، ص۱۷۰ـ۱۸۹، النجفیات، نجف ۱۳۷۳/۱۹۵۴، چاپ افست قم ۱۴۰۸.



۱. محمدعلی جعفر تمیمی، مشهدالامام، ج۴، ص۱۹۷ـ۱۹۸، او، مدینة النجف، نجف ۱۳۷۴/۱۹۵۵.
۲. محمدهادی امینی، معجم رجال الفکر و الادب فی النجف خلال الف عام، ج۲، ص۴۶۷ـ۴۶۸، (نجف) ۱۴۱۳/۱۹۹۲.
۳. محمدهادی امینی، معجم رجال الفکر و الادب فی النجف خلال الف عام، ج۲، ص۴۶۸، (نجف) ۱۴۱۳/۱۹۹۲.
۴. جعفربن باقر آل محبوبه، ماضی النجف و حاضرها، ج۲، ص۴۱۴، بیروت ۱۴۰۶/۱۹۸۶.
۵. محمدعلی جعفر تمیمی، مشهدالامام، ج۴، ص۱۹۸، او، مدینة النجف، نجف ۱۳۷۴/۱۹۵۵.
۶. محمدمحسن آقابزرگ طهرانی، الذریعة الی تصانیف الشیعه، ج۱۸، ص۳۰۱، چاپ علی نقی منزوی و احمد منزوی، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳.    
۷. محمدهادی امینی، معجم رجال الفکر و الادب فی النجف خلال الف عام، ج۲، ص۴۶۸، (نجف) ۱۴۱۳/۱۹۹۲.
۸. محمدمحسن آقابزرگ طهرانی، طبقات اعلام الشیعه، نقباء البشر فی القرن الرابع عشر،قسم ۳، ص ۹۷۰، مشهد، قسم۱ـ۴، ۱۴۰۴.
۹. محمدعلی جعفر تمیمی، مشهدالامام، ج۴، ص۱۹۹، او، مدینة النجف، نجف ۱۳۷۴/۱۹۵۵.
۱۰. محمد شریف رازی، گنجینه دانشمندان، ج۵، ص۳۳، تهران ۱۳۵۲ـ ۱۳۵۴ش.
۱۱. محمدمحسن آقابزرگ طهرانی، الذریعة الی تصانیف الشیعه، ج۲۱، ص۱۸۰، چاپ علی نقی منزوی و احمد منزوی، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳.    
۱۲. خان‌بابا مشار، فهرست کتاب‌های چاپی عربی، تهران ۱۳۴۴ش.
۱۳. محمدهادی امینی، معجم رجال الفکر و الادب فی النجف خلال الف عام، ج۲، ص۴۶۸، (نجف) ۱۴۱۳/۱۹۹۲.
۱۴. محمدمحسن آقابزرگ طهرانی، الذریعة الی تصانیف الشیعه، ج۲۳، ص۸۵۸۶، چاپ علی نقی منزوی و احمد منزوی، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳.    
۱۵. محمدمحسن آقابزرگ طهرانی، الذریعة الی تصانیف الشیعه، ج۲۳، ص۱۵۳، چاپ علی نقی منزوی و احمد منزوی، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳.    
۱۶. محمدمحسن آقابزرگ طهرانی، الذریعة الی تصانیف الشیعه، ج۷، ص۲۳۱، چاپ علی نقی منزوی و احمد منزوی، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳.    
۱۷. محمدمحسن آقابزرگ طهرانی، طبقات اعلام الشیعه، نقباء البشر فی القرن الرابع عشر،قسم ۱، ص ۳۵۰، مشهد، قسم۱ـ۴، ۱۴۰۴.
۱۸. محمدعلی جعفر تمیمی، مشهدالامام، ج۴، ص۱۹۸، او، مدینة النجف، نجف ۱۳۷۴/۱۹۵۵.
۱۹. محمدهادی امینی، معجم رجال الفکر و الادب فی النجف خلال الف عام، ج۲، ص۴۶۷، (نجف) ۱۴۱۳/۱۹۹۲.
۲۰. محمدمحسن آقابزرگ طهرانی، الذریعة الی تصانیف الشیعه، ج۷، ص۳۸۳۹، چاپ علی نقی منزوی و احمد منزوی، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳.    
۲۱. محمدمحسن آقابزرگ طهرانی، الذریعة الی تصانیف الشیعه، ج۱۱، ص۳۰۰۳۰۱، چاپ علی نقی منزوی و احمد منزوی، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳.    
۲۲. محمدمحسن آقابزرگ طهرانی، طبقات اعلام الشیعه، نقباء البشر فی القرن الرابع عشر،قسم ۴، ص ۱۶۳۸، مشهد، قسم۱ـ۴، ۱۴۰۴.
۲۳. محمدعلی جعفر تمیمی، مشهدالامام، ج۴، ص۱۹۸ـ۱۹۹، او، مدینة النجف، نجف ۱۳۷۴/۱۹۵۵.
۲۴. المسلسلات فی الاجازات، محتویة علی اجازات علماء الاسلام فی حق شهاب‌الدین الحسینی المرعشی النجفی، ج۲، ص۲۳۲ـ۲۳۳، جمع‌ها نجله محمود مرعشی، قم، کتابخانه آیت اللّه مرعشی نجفی، ۱۴۱۶.
۲۵. محمدمحسن آقابزرگ طهرانی، الذریعة الی تصانیف الشیعه، ج۱۱، ص۲۱۷، چاپ علی نقی منزوی و احمد منزوی، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳.    
۲۶. محمدمحسن آقابزرگ طهرانی، الذریعة الی تصانیف الشیعه، ج۱، ص۱۴۴، چاپ علی نقی منزوی و احمد منزوی، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳.
۲۷. محمدمحسن آقابزرگ طهرانی، الذریعة الی تصانیف الشیعه، ج۲۲، ص۲۷۰، چاپ علی نقی منزوی و احمد منزوی، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳.    
۲۸. محمدمحسن آقابزرگ طهرانی، الذریعة الی تصانیف الشیعه، ج۱، ص۴۲، چاپ علی نقی منزوی و احمد منزوی، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳.
۲۹. محمدعلی جعفر تمیمی، مشهدالامام، ج۴، ص۱۹۹، او، مدینة النجف، نجف ۱۳۷۴/۱۹۵۵.
۳۰. شهاب‌الدین مرعشی نجفی، الاجازة الکبیره، ج۱، ص۱۹۶ـ ۱۹۷، او، الطریق و المَحَجَّة لثمرة المُهْجَه، اعداد و تنظیم محمد سمامی حائری، قم ۱۴۱۴.
۳۱. عبدالحسین جواهرکلام، تربت پاکان قم، ج۳، ص۱۷۱۱، قم ۱۳۸۲ـ۱۳۸۳ش.
۳۲. عبدالحسین جواهرکلام، تربت پاکان قم، ج۳، ص۱۷۱۲، قم ۱۳۸۲ـ۱۳۸۳ش.
۳۳. شهاب‌الدین مرعشی نجفی، الاجازة الکبیره، ج۱، ص۱۹۶، او الطریق و المَحَجَّة لثمرة المُهْجَه، اعداد و تنظیم محمد سمامی حائری، قم ۱۴۱۴.
۳۴. شهاب‌الدین مرعشی نجفی، الاجازة الکبیره، ج۱، ص۱۹۷، او، الطریق و المَحَجَّة لثمرة المُهْجَة، اعداد و تنظیم محمد سمامی حائری، قم ۱۴۱۴.
۳۵. محمد شریف رازی، گنجینه دانشمندان، ج۵، ص۳۲، تهران ۱۳۵۲ـ ۱۳۵۴ش.
۳۶. عبدالحسین جواهرکلام، تربت پاکان قم، ج۳، ص۱۷۱۲ـ۱۷۱۴، قم ۱۳۸۲ـ۱۳۸۳ش.
۳۷. محمدهادی امینی، معجم المطبوعات النجفیه، ج۱، ص۳۴۱، منذ دخول الطباعة الی النجف حتی الآن، نجف ۱۳۸۵/۱۹۶۶.
۳۸. عبدالهادی فضلی، دروس فی اصول فقه الامامیه، ج۱، ص۴۷، (بیروت) ۱۴۲۰.    
۳۹. عبدالحسین جواهرکلام، تربت پاکان قم، ج۳، ص۱۷۱۳، قم ۱۳۸۲ـ۱۳۸۳ش.
۴۰. عبدالحسین جواهرکلام، تربت پاکان قم، ج۳، ص۱۷۱۳، قم ۱۳۸۲ـ۱۳۸۳ش.
۴۱. محمدهادی امینی، معجم المطبوعات النجفیه، ج۱، ص۱۰۰، منذ دخول الطباعة الی النجف حتی الآن، نجف ۱۳۸۵/۱۹۶۶.
۴۲. عبدالحسین جواهرکلام، تربت پاکان قم، ج۳، ص۱۷۱۲ـ۱۷۱۳، قم ۱۳۸۲ـ۱۳۸۳ش.
۴۳. جعفر بن باقر آل‌محبوبه، ماضی النجف و حاضرها، ج۲، ص۴۱۴، بیروت ۱۴۰۶/۱۹۸۶.
۴۴. محمدعلی جعفر تمیمی، مشهدالامام، ج۴، ص۱۹۹ـ۲۰۰، او، مدینة النجف، نجف ۱۳۷۴/۱۹۵۵.
۴۵. جعفر بن باقر آل‌محبوبه، ماضی النجف و حاضرها، ج۲، ص۴۱۴ـ ۴۱۷، بیروت ۱۴۰۶/۱۹۸۶.
۴۶. محمدعلی جعفر تمیمی، مشهدالامام، ج۴، ص۲۰۳ـ۲۱۲، او، مدینة النجف، نجف ۱۳۷۴/۱۹۵۵.
۴۷. علی خاقانی، شعراءالغری، ج۳، ص۲۵۷ـ ۲۶۱، النجفیات، نجف ۱۳۷۳/۱۹۵۴، چاپ افست قم ۱۴۰۸.
۴۸. علی خاقانی، شعراءالغری، ج۵، ص۳۴۶ـ۳۵۸، النجفیات، نجف ۱۳۷۳/۱۹۵۴، چاپ افست قم ۱۴۰۸.
۴۹. علی خاقانی، شعراءالغری، ج۵، ص۴۱۳ـ۴۱۶، النجفیات، نجف ۱۳۷۳/۱۹۵۴، چاپ افست قم ۱۴۰۸.
۵۰. علی خاقانی، شعراءالغری، ج۶، ص۴۶۷ـ ۵۰۱، النجفیات، نجف ۱۳۷۳/۱۹۵۴، چاپ افست قم ۱۴۰۸.
۵۱. شهاب‌الدین مرعشی نجفی، الاجازة الکبیرة، ج۱، ص۹۰ـ۹۱، او، الطریق و المَحَجَّة لثمرة المُهْجَة، اعداد و تنظیم محمد سمامی حائری، قم ۱۴۱۴.
۵۲. المسلسلات فی الاجازات، محتویة علی اجازات علماء الاسلام فی حق شهاب‌الدین الحسینی المرعشی النجفی، ج۲، ص۲۳۲ـ۲۳۳، جمع‌ها نجله محمود مرعشی، قم، کتابخانه آیت اللّه مرعشی نجفی، ۱۴۱۶.
۵۳. شهاب‌الدین مرعشی نجفی، الاجازة الکبیرة، ج۱، ص۹۱، او، الطریق و المَحَجَّة لثمرة المُهْجَة، اعداد و تنظیم محمد سمامی حائری، قم ۱۴۱۴.
۵۴. المسلسلات فی الاجازات، محتویة علی اجازات علماء الاسلام فی حق شهاب‌الدین الحسینی المرعشی النجفی، ج۲، ص۲۳۲ـ۲۳۳، جمع‌ها نجله محمود مرعشی، قم، کتابخانه آیت اللّه مرعشی نجفی، ۱۴۱۶.
۵۵. محمدمحسن آقابزرگ طهرانی، الذریعة الی تصانیف الشیعة، ج۷، ص۲۸۴، چاپ علی نقی منزوی و احمد منزوی، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳.    
۵۶. محمدهادی امینی، معجم المطبوعات النجفیة، ج۱، ص۱۶۱، منذ دخول الطباعة الی النجف حتی الآن، نجف ۱۳۸۵/۱۹۶۶.
۵۷. المسلسلات فی الاجازات، محتویة علی اجازات علماء الاسلام فی حق شهاب‌الدین الحسینی المرعشی النجفی، ج۲، ص۲۳۳، جمع‌ها نجله محمود مرعشی، قم، کتابخانه آیت اللّه مرعشی نجفی، ۱۴۱۶.
۵۸. محمدهادی امینی، معجم رجال الفکر و الادب فی النجف خلال الف عام، ج۲، ص۴۷۴، (نجف) ۱۴۱۳/۱۹۹۲.
۵۹. عبدالحسین جواهرکلام، تربت پاکان قم، ج۲، ص ۱۰۰۷ـ۱۰۰۸، قم ۱۳۸۲ـ۱۳۸۳ش.
۶۰. علی خاقانی، شعراءالغری، ج۴، ص۱۶۸ـ۱۷۰، النجفیات، نجف ۱۳۷۳/۱۹۵۴، چاپ افست قم ۱۴۰۸.
۶۱. محمدرضا انصاری، «به یاد آیت‌اللّه شیخ سلمان خاقانی»، ج۱، ص۴۳، کیهان فرهنگی، سال ۵، ش ۵ (مرداد ۱۳۶۷).
۶۲. عبدالحسین جواهرکلام، تربت پاکان قم، ج۲، ص۷۶۶ـ۷۶۷، قم ۱۳۸۲ـ۱۳۸۳ش.
۶۳. محمدرضا انصاری، «به یاد آیت‌اللّه شیخ سلمان خاقانی»، ج۱، ص۴۳، کیهان فرهنگی، سال ۵، ش ۵ (مرداد ۱۳۶۷).
۶۴. عبدالحسین جواهرکلام، تربت پاکان قم، ج۲، ص۷۶۷ـ ۷۶۸، قم ۱۳۸۲ـ۱۳۸۳ش.
۶۵. محمد شریف رازی، گنجینه دانشمندان، ج۵، ص۳۲، تهران ۱۳۵۲ـ ۱۳۵۴ش.
۶۶. محمدرضا انصاری، «به یاد آیت‌اللّه شیخ سلمان خاقانی»، ج۱، ص۴۳، کیهان فرهنگی، سال ۵، ش ۵ (مرداد ۱۳۶۷).
۶۷. عبدالحسین جواهرکلام، تربت پاکان قم، ج۲، ص ۷۶۷، قم ۱۳۸۲ـ۱۳۸۳ش.
۶۸. علی خاقانی، شعراءالغری، ج۴، ص۱۷۰ـ۱۸۹، النجفیات، نجف ۱۳۷۳/۱۹۵۴، چاپ افست قم ۱۴۰۸.



دانشنامه جهان اسلام، مرکزدائرة المعارف اسلامی، برگرفته از مقاله «آل خاقانی»، شماره۶۷۵۱.    



جعبه ابزار