• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

آخذ (قرآن)

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف



«اخذ» در لغت به معنای در اختیار در آوردن و بدست گرفتن و در استعمالات گوناگون قرآن که به خداوند نسبت داده شده است به معانى زير آمده است: ۱. سلطه ۲. قبول ۳. پیمان تکوینی ۴. پیمان تشریعی ۵. عقوبت و مجازات. تنها یک بار به صورت صفت «آخذ»، (در صورت عدم پذیرش توقیفی بودن اسماء و صفات می‌توان آخذ را از اسماء و صفات الهی بشمار آورد.) کنایه از سلطه و احاطه خداوند به کار رفته و در این مقاله همین معنا مورد نظر است.



خداوند آخذ و مسلط بر همه جنبندگان:
«انی توکلت علی الله ربی وربکم ما من دابة الا هو ءاخذ بناصیتها ان ربی علی صرط مستقیم؛چرا كه من توكل بر الله كه پروردگار من و شما است كرده‌ ام، هيچ جنبنده‌ اي نيست مگر اينكه او بر وي تسلط دارد (اما سلطه‌ اي توام با عدالت چرا كه) پروردگار من بر صراط مستقیم است. »


امام خمینی با استناد به آیه (ما مِنْ دَابَّةٍ اِلَّا هُوَ آخِذٌ بِناصِیَتِها اِنَّ رَبِّی عَلی‌ صِراطٍ مُسْتَقِیمٍ) به دو قسم صراط اشاره می‌کند و بر این باور است که همه موجودات در مرتبه تعیینات خود در سیر صعودی خود خارج از صراط مستقیم نیستند و هر یک از موجودات دارای صراطی خاص به خود و نور هدایتی مخصوص به خود دارند.
ایشان با توجه به آیه مذکور معتقد است خداوند ناصیه موجودات را در اختیار خود دارد و بر همه چیز غالب و قاهر است و تمام سلسله وجود مسخر امر اوست و با هر موجودی معیت قیومی و به هر یک از موجودات محیط است.
امام خمینی معتقد است همه عالم و موجودات به تجلی حق‌تعالی پابرجا و همه موجودات ظل وجود حق می‌باشند و همه عالم به قیام تجلی او متقوم هستند و از تعبیر «رب» و «علی صراط مستقیم» فهمیده می‌شود که پروردگار عالم بر صراط مستقیم است و همه اوصاف و لوازم اوصاف بر یک میزان و تجلیات به یک‌اندازه است. صراط مستقیم راه راستی می‌باشد که کجی ندارد.[۸]    
ایشان انسان کامل را در مظهریت اسما و صفات دارای اعتدال و استقامت مطلق و بر صراط مستقیم می‌داند و این مقام همان مقام وسطیت عظمی و برزخیت کبری است.[۹]    


توجه و باور به آخذ بودن خداوند (سلطه و قدرت الهی) موجب توکل بر خداوند :
«انی توکلت علی الله ربی وربکم ما من دابة الا هو ءاخذ بناصیتهآ ان ربی علی صرط مستقیم؛چرا كه من توكل بر الله كه پروردگار من و شما است كرده‌ ام، هيچ جنبنده‌ اي نيست مگر اينكه او بر وي تسلط دارد (اما سلطه‌ اي توام با عدالت چرا كه) پروردگار من بر صراط مستقيم است. »


اعتقاد به آخذیت و سلطه خداوند بر تمامی جنبندگان عامل نهراسیدن هود علیه‌السلام از مکر مخالفان :
«قالوا یـهود... •... قال... انی بریء مما تشرکون ؛ من دونه فکیدونی جمیعا ثم لاتنظرون • انی توکلت علی الله ربی وربکم ما من دابة الا هو ءاخذ بناصیتهآ...؛گفتند: اي هود! ... (نوح) گفت ... من از آنچه شريك (خدا) قرار مي‌دهيد بيزارم! از آنچه غير او (مي پرستيد) حال كه چنين است همگي براي من نقشه بكشيد و مرا مهلت ندهيد (اما بدانيد كاري از دست شما ساخته نيست!)چرا كه من توكل بر الله كه پروردگار من و شما است كرده‌ ام، هيچ جنبنده‌ اي نيست مگر اينكه او بر وي تسلط دارد.... »


رفتار عادلانه و حکیمانه خداوند به جنبندگان عالم در عین آخذیت و قدرت بی پایان :
«انی توکلت علی الله ربی وربکم ما من دابة الا هو ءاخذ بناصیتها ان ربی علی صرط مستقیم؛چرا كه من توكل بر الله كه پروردگار من و شما است كرده‌ ام، هيچ جنبنده‌ اي نيست مگر اينكه او بر وي تسلط دارد (اما سلطه‌ اي توام با عدالت چرا كه) پروردگار من بر صراط مستقيم است. »
جمله «ان ربی علی صراط مستقیم» بدین معنا است که خداوند به بندگان خود ظلم و ستم نمی‌کند.


۱. راغب اصفهانی، حسین بن محمد، المفردات فی غریب القرآن، ج۱، ص۱۲.    
۲. طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج۵، ص۲۹۱.    
۳. طباطبایی، محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ج۱۰، ص۳۰۲.    
۴. هود/سوره۱۱، آیه۵۶.    
۵. هود/سوره۱۱، آیه۵۶.    
۶. خمینی، روح‌الله، آداب الصلاة، ص۲۸۸-۲۸۹، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۸۸.    
۷. خمینی، روح‌الله، شرح دعاء السحر، ص۹۳، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۸۶.    
۸. هود/سوره۱۱، آیه۵۶.    
۹. هود/سوره۱۱، آیه۵۳ - ۵۶.    
۱۰. هود/سوره۱۱، آیه۵۶.    
۱۱. طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج۵، ص۲۹۱.    



مرکز فرهنگ و معارف قرآن،فرهنگ قرآن، ج۱، ص۱۲۷، برگرفته از مقاله «آخذ»    
دانشنامه امام خمینی    ، تهران، موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی    ، ۱۴۰۰ شمسی.






جعبه ابزار