وظیفه عملی عقلی

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف

---

تکلیف مستفاد از اصول عملی عقلی هنگام شک یا جهل به حکم واقعی را وظیفه عملی عقلی گویند. این بحث در اصول فقه کاربرد دارد.

تعریف

[ویرایش]

---

وظیفه عملی عقلی، مقابل وظیفه عملی شرعی بوده و عبارت است از وظیفه عملی‌ای که اصول عملی عقلی بر آن دلالت می‌نماید؛ به این بیان که وقتی مکلف با ادله اجتهادی و یا اصول عملی شرعی نتوانست تکلیف و وظیفه خود را به دست آورد، عقل به واسطه اصول عملی عقلی، مانند برائت و احتیاط عقلی وظیفه‌ای را برای مکلف معین می‌کند، که به آن وظیفه عملی عقلی می‌گویند.
به بیان دیگر، وقتی مکلف در مقام عمل نتوانست وظیفه واقعی خود را با دلیل اجتهادی و وظیفه ظاهری و به کمک اصول عملی شرعی به دست آورد، عقل به مکلف حکم می‌کند که طبق اصول عملی عقلی که همان احتیاط و برائت عقلی است عمل کند. به بیان سوم، متعلق برائت و احتیاط عقلی را وظیفه عملی عقلی می‌گویند.

نکته

[ویرایش]

---

کسانی که اصول عملی عقلی را در طول اصول عملی شرعی می‌دانند، معتقدند تقدم ادله وظیفه شرعی بر ادله وظیفه عقلی، از باب ورود است، چون با ادله وظیفه شرعی، موضوع ادله وظیفه عقلی (برائت عقلی) که قبح عقاب بلابیان باشد، منتفی می‌گردد، هر چند به نظر برخی دیگر، این دو در عرض هم هستند.

پانویس

[ویرایش]

---