تأدیب به معناى دوم(کیفر)، نوعى از آن، تعزیر نامیده مى‌شود که از اختیار ات حاکم شرع است . بنابراین تأدیب اعم از تعزیر است؛ چه آنکه تأدیب فرزند توسط پدر، شاگرد توسط معلّم و برده توسط مولا را نیز در بر مى‌گیرد.
تأدیب حاکم شرع نسبت به بزهکار- که از آن به تعزیر تعبیر مى‌شود- باید کمتر از بالاترین حدّ شرعی (صد تازیانه) یا پایین ترین آن (۷۵ تازیانه)- بنابر اختلاف در مسئله- باشد.
۱)تأدیب کودک با زدن تا سقف پنج یا شش تازیانه با ملایمت ونرمى، تأدیب شاگرد تا سه ضربه وتأدیب زن و برده تا ده تازیانه جایز است. در کراهت یا حرمت افزون بر اندازه‌هاى یاد شده اختلاف است. برخى افزون بر ده ضربه را مکروه دانسته‌اند.
شوهر مى‌تواند همسرناشزه ی خود (نافرمان نسبت به حقوق واجب شوهر) را تأدیب کند. براى تأدیب وى مراتبى قرار داده شده است، مانند سخن گفتن و نصیحت، پشت کردن به وى در رختخواب وزدن به مقدار رفع نشوز، بدون آنکه موجب ایجاد جراحت وزخم و کبودی گردد.
کسى که براى تربیت حیوانى اجیر شده مى تواند در حدّ متعارف به انگیزه ی تربیت، آن را بزند ودر فراتر از حدّ متعارف چنانچه آسیبى بر حیوان وارد شود یا تلف گردد، ضامن است.
