تابوت

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف


تابوت صندوقی برای حمل و نگهداری و دفن مردگان می‌باشد. از آن به مناسبت در فقه در باب طهارت سخن رفته است.

فهرست مندرجات

۱ - تعریف تابوت
۲ - جنس تابوت در ادوار مختلف
۳ - نقش تابوت در جهان باستان
۴ - جای‌گاه تابوت در میان ملل مختلف
۵ - تابوت مصریان باستان
       ۵.۱ - قدیمی‌ترین تابوت‌ها
       ۵.۲ - تابوت آپیس
۶ - تابوت در بیت اعراب
       ۶.۱ - قبل از اسلام
       ۶.۲ - پس از اسلام
۷ - اولین تابوت در اسلام
۸ - استفاده از تابوت در قلمرو اسلام
       ۸.۱ - حمل جنازه یزدگرد سوم با تابوت
       ۸.۲ - حمل سر امام حسین‌ (علیه‌السلام) با تابوت
       ۸.۳ - حمل جسد دیگر بزرگان با تابوت
۹ - نوع استفاده مسلمانان از تابوت
۱۰ - سرکافگ
       ۱۰.۱ - ریشه سرکافگ
       ۱۰.۲ - انواع سرکافگ
۱۱ - بررسی تابوت در ایران
       ۱۱.۱ - پیشینه تابوت در ایران
       ۱۱.۲ - جنس تابوت‌ها در ایران
       ۱۱.۳ - استه‌دان در مغان باستان
       ۱۱.۴ - تابوت دانیال نبی
       ۱۱.۵ - آویزان کردن تابوت بزرگان از سقف
       ۱۱.۶ - تابوت در مراسم عزاداری
       ۱۱.۷ - افشاندن بادام سیاه بر تابوت
۱۲ - معانی دیگر تابوت در عربی
۱۳ - تابوت القُضاة در مصر
۱۴ - واژه تابوت در ادبیات فارسی
۱۵ - احکام تابوت در فقه
       ۱۵.۱ - حمل مرده با تابوت
       ۱۵.۲ - حمل تابوت با چهار نفر
       ۱۵.۳ - خارج کردن میت از تابوت
       ۱۵.۴ - مکروهات تابوت
       ۱۵.۵ - گذاشتن دو میت در یک تابوت
       ۱۵.۶ - حکم نماز میت در تابوت
۱۶ - منابع مقاله
۱۷ - پانویس
۱۸ - منبع

تعریف تابوت

[ویرایش]

تابوت صندوقی برای حمل و نگهداری و دفن مردگان می‌باشد.

جنس تابوت در ادوار مختلف

[ویرایش]

بنابر شواهدی، انسان‌ها از قدیم‌ترین زمان‌ها تابوت را از چوب و سنگ و فلز و سفال و پوست حیوانات می‌ساخته‌اند که شکل و اندازه آن در میان اقوام گوناگون، فرق داشته است.
[۱] توحیدی و خلیلیان، گزارش بررسی اشیاء آرام‌گاه ارجان ـ بهبهان، ص۲۵۰ـ۲۶۰.


نقش تابوت در جهان باستان

[ویرایش]

تابوت در جهان باستان وسیله‌ای تجملی بود و برای حمل اجسادِ بزرگان یا متموّلان به کار می‌رفت.

جای‌گاه تابوت در میان ملل مختلف

[ویرایش]

در میان یونانیان و رومیان و سپس مسیحیان سده‌های میانه تابوت اثری هنری تلقی می‌شد، اما به‌ تدریج کاربرد آن همگانی شد و جنس و اندازه و آرایه‌های آن، پای‌گاه اجتماعی شخص مرده و خویشاوندانش را نشان می‌داد.
[۲] بولشایا، ج۱۲، ص۶۲۵.

در بین برخی از اقوام سیبری و قبایلِ بومی امریکا و استرالیا نیز استفاده از تابوت مرسوم بوده است.
[۳] بولشایا، ج۱۲، ص۶۲۵.


تابوت مصریان باستان

[ویرایش]

قدیمی‌ترین تابوت‌ها متعلق به مصر باستان است و مصریان برای موارد مختلف تابوت‌های مختلفی داشته‌اند.

← قدیمی‌ترین تابوت‌ها
از جمله قدیم‌ترین تابوت‌های به‌جا مانده، تابوت‌های بزرگ و گاه طلایی فراعنه مصر است که علاوه بر نقش‌های آیینی، نقش پیکر مرده نیز بر بدنه آن دیده می‌شود.
[۴] سلیم حسن، مصر القدیمه، ج۳، ص۵۳۵ به بعد.
[۵] سلیم حسن، مصر القدیمه، ج۶، ص۲۲.
[۶] سلیم حسن، مصر القدیمه، ج۶، ص۱۱۸.


← تابوت آپیس
مصریان برای آپیس، گاو مقدس، نیز تابوت‌هایی باشکوه می‌ساخته‌اند.
[۷] سلیم حسن، مصر القدیمه، ج۷، ص۶۲۲.
[۸] القاهرة فی ألف عام، تصویر۲۳.
[۹] القاهرة فی ألف عام، تصویر۴۵.
[۱۰] علی سامی، تمدن هخامنشی، ج۱، ص۲۱۳.


تابوت در بیت اعراب

[ویرایش]

بررسی استفاده اعراب از تابوت، به دو بخش قبل از اسلام و پس از اسلام تقسیم می‌شود.

← قبل از اسلام
درباره استفاده اعراب پیش از اسلام از تابوت اطلاعی در دست نیست.

← پس از اسلام
پس از اسلام تابوت جای‌گاه ویژه‌ای یافت به نوعی که تقریبا تمام مردگان را با تابوت، حمل و به خاک می‌سپارند.

اولین تابوت در اسلام

[ویرایش]

براساس منابع کهن، پس از اسلام اولین بار برای حمل جسد حضرت فاطمه سلام‌الله‌علیها، از تابوت استفاده شده است؛ بدین ترتیب که اسماء بنت عُمَیْس، به روشی که در حبشه دیده بود، از چوب خرما، تابوتی برای آن حضرت ساخت تا جسد وی هنگام حمل نمایان نشود.
[۱۱] ابن‌سعد، الطبقات الکبری، ج۸، ص۱۸.
[۱۲] احمدبن عبدالله ابونعیم، حلیة الاولیاء و طبقات الاصفیاء، ج۲، ص۴۳.


استفاده از تابوت در قلمرو اسلام

[ویرایش]

گزارش‌های بسیاری نیز درباره استفاده مسلمانان از تابوت، در سراسر قلمرو اسلام در طول تاریخ، برای حمل اجساد بزرگان در دست است.

← حمل جنازه یزدگرد سوم با تابوت
طبری
[۱۳] طبری، تاریخ الطبری، ج۴، ص۳۰۰.
و مسکویه
[۱۴] احمدبن محمد مسکویه، تجارب الامم، ج۱، ص۲۷۰ـ۲۷۱.
به حمل جنازه یزدگرد سوم
[۱۵] احمدبن محمد مسکویه، تجارب الامم، ج۱، ص۱۰ـ۳۰.
[۱۶] احمدبن محمد مسکویه، تجارب الامم، ج۱، ص۳۱.
از مرو به اصطخر با تابوت اشاره کرده‌اند.

← حمل سر امام حسین‌ (علیه‌السلام) با تابوت
ابن‌جُبَیر
[۱۷] ابن‌جبیر، رحلة ابن‌جبیر، ص۱۸.
از تابوتی نقره‌ای سخن گفته است که سر امام حسین علیه‌السلام را در آن نهاده بودند.

← حمل جسد دیگر بزرگان با تابوت
در منابع به استفاده از تابوت برای حمل جسد برخی سلاطین اشاره شده است، از جمله حمل جسد صلاح‌الدین ایوبی، (حک: ۵۶۴ـ۵۸۹)، مؤسس سلسله ایوبیان؛
[۱۸] ابوشامه، الروضتین فی اخبار الدولتین، ج۲، ص۲۱۴.
ابویعقوب یوسف اول، (حک: ۵۵۸ـ۵۸۰)، از امرای موحدون؛
[۱۹] مراکشی، المعجب فی تلخیص اخبار المغرب، ص۲۶۱.
و تیمور؛ (حک: ح۷۷۱ـ۹۱۶).
[۲۰] خوان‌دمیر، ج۳، ص۵۳۶.

اجساد صاحب منصبان، نظیر والیان
[۲۱] ابن‌جبیر، رحلة ابن‌جبیر، ص۹۲.
و قضات،
[۲۲] احمدبن علی مقریزی، اتعاظ الحنفا، ج۱، ص۱۴۹.
را نیز تا هنگام خاک‌سپاری در تابوت نگه می‌داشتند.

نوع استفاده مسلمانان از تابوت

[ویرایش]

مسلمانان اغلب از تابوت بدون سرپوش برای حمل جسد استفاده می‌کنند و مرده را، بر خلاف مسیحیان، بدون تابوت به خاک می‌سپارند، اما گاه جسد را مومیایی و با تابوت سربسته حمل و دفن می‌کرده‌اند، مثلاً در مورد تیمور همین کار را کرده‌اند.
[۲۳] دانش‌نامه ازبکستان، ج۹، ص۵۳۱.


سرکافگ

[ویرایش]

برخی از مسلمانان سرزمین‌های غربی و مسیحیان تابوت را سرکافگ می‌گویند.

← ریشه سرکافگ
ریشه این واژه، یونانی است و عموماً به تابوتی که با اصول معماری طراحی شده باشد اطلاق می‌شود.

← انواع سرکافگ
سرکافگ بر دو نوع است:
۱. صندوقی که مرده را با آن حمل یا دفن می‌کنند، مانند تابوت سنگی مشهور اسکندر، به نام «سرکافگ اسکندر».
۲. صندوقی که روی مزار بزرگان دینی قرار می‌دهند که معادل آن ضریح در میان مسلمانان است.
[۲۴] گودوین، ص۶۶ـ۶۷.
[۲۵] ناصر نقش‌بندی، صنادیق مراقد الائمة فی العراق، ص۱۹۲ـ۲۱۰.
[۲۶] علی‌رضا شاپور شهبازی، کوروش بزرگ، ص۲۵۵.


بررسی تابوت در ایران

[ویرایش]

تابوت در ایران دارای پیشینه تاریخی بسیار قدیمی و در عین حال دارای تنوع در رسم و رسوم و غیره می‌باشد.

← پیشینه تابوت در ایران
پیشینه استفاده از تابوت در ایران، به مراسم سوگ سیاوش، حدود سه هزار سال پیش از میلاد، باز می‌گردد.
در این آیینِ بسیار کهن، تابوت نماد پیوند انسان با عالم برتر بوده است.
[۲۷] علی حصوری، سیاوشان، ص۶۲ـ۶۵.


← جنس تابوت‌ها در ایران
در ایران باستان از تابوت‌های فلزی و سنگی و سفالی استفاده می‌شده است.
نمونه‌هایی از تابوت‌های سفالین متعلق به دوره اشکانی یافته شده است.
[۲۸] علی‌نقی وزیری، تاریخ عمومی هنرهای مصوّر، ج۱، ص۱۵۷.


← استه‌دان در مغان باستان
مغان ایران باستان، جسد مردگان را در ریگ‌زارها یا در دخمه‌هایی می‌گذاشتند تا حیوانات وحشی، گوشت آن را بخورند.
گاه نزدیکانِ شخصِ مرده، گوشت را از استخوان جدا می‌کردند، زیرا گوشت را از آنِ اهریمن و استخوان را از آنِ اهورامزدا می‌دانستند؛
[۲۹] رومن گیرشمن، ایران از آغاز تا اسلام، ص۱۷۳.
[۳۰] هرودوت، تواریخ، ص۷۶.

سپس استخوان‌ها را در تابوت کوچکی به نام استه‌دان / استودان (استخوان‌دان، جای استخوان) می‌نهادند و استه‌دان را در دخمه‌هایی می‌گذاشتند که از گل و سنگ ساخته بودند و آن را «دخمه فراموشی» (ناووس یا سَغانه یا مقبره) می‌نامیدند.
در حفریات باستان‌شناسی نخستین بار در ۱۲۸۸/ ۱۸۷۱ نمونه‌هایی از این استه‌دان‌ها در تاشکند و بعد از آن در ناحیه سغد و در سال‌های اخیر در روستای شَغاب در استان بوشهر یافته شده که اغلب از سفال یا گچ یا سنگ ساخته شده‌اند.
[۳۱] وندیداد، اوستا، ج۲، ص۶۸۹.
[۳۲] وندیداد، اوستا، ج۲، ص۸۶۷.
[۳۳] دانش‌نامه تاجیکی، ج۵، ص۲۱۲.
[۳۴] دانش‌نامه تاجیکی، ج۷، ص۵۰۰.
[۳۵] مری بویس، تاریخ کیش زرتشت، ج۱، ص۴۴۱ـ۴۴۲.
[۳۶] علی‌اصغر میرفتاح، گورستان شغاب، ص۵۲ـ۵۹.


← تابوت دانیال نبی
مقارن ورود اسلام به ایران، تابوت دانیال نبی در شوش بسیار مورد احترام بود و اهل کتاب آن را در مجامع خود برده، گاه با توسل به آن، طلب باران می‌کردند.
ابوموسی اشعری این تابوت را به همراه استخوان‌های دانیال (و به گزارش ابن‌کثیر:
[۳۷] ابن‌کثیر، البدایة و النهایة، ج۱، جزء۲، ص۳۷ـ۳۸.
پیکر سالم دانیال) در نهر شوش دفن کرد.
[۳۸] اصطخری، ص۹۲.
[۳۹] ابن‌حوقل، سفرنامه ابن‌حوقل، ص۲۵۵.

به گفته مقدسی
[۴۰] مقدسی، ص۴۱۷.
مردم شوش و شوشتر برای تصاحب این تابوت، باهم اختلاف داشتند.

← آویزان کردن تابوت بزرگان از سقف
در قرن چهارم و پنجم نیز تابوت برخی از سلاطین و وزیران را پیش از دفن با زنجیری به سقف می‌آویختند، چنان‌که تابوت صاحب‌ابن‌ عباد (متوفی ۳۸۵) وزیر رکن‌الدوله را در خانه‌ای از سقف آویزان نموده تختی در زیر آن نهادند.
[۴۱] محمدبن حسین ابوشجاع روذراوری، تجارب الامم، ص۲۶۲.

همچنین جسد قابوس‌بن وشمگیر در تابوتی شیشه‌ای از سقف گنبد قابوس آویزان شده بود.
[۴۲] رابرت هیلن برند، مقابر، ص۲۷.


← تابوت در مراسم عزاداری
در قرون اخیر در مراسم عزاداری امام حسین علیه‌السلام تابوتی در دسته‌های سوگواری حمل می‌شود که نماد شهیدان کربلاست.
در مناطق مرکزی ایران و یزد و نایین و کاشان و تبریز و برخی از روستاهای کویری نیز، مراسم «تابوت‌ گردانی»، «تابوت‌ شویی»، «نخل گردانی»، «نخل بندی» رواج داشته است.
[۴۳] علی بلوکباشی، تابوت گردانی نمایشی تمثیلی از قدرت قدسی خداوندی، ص۳۲ـ۳۸.
[۴۴] علی حصوری، سیاوشان، ص۱۰۵ـ۱۰۸.


← افشاندن بادام سیاه بر تابوت
در کشف‌الاسرار میبدی
[۴۵] احمدبن محمد میبدی، کشف‌الاسرار و عدة‌الابرار، ج۱، ص۱۶۰.
به رسمِ افشاندنِ بادامِ سیاه بر تابوت مردگان اشاره شده است.
این رسم تا مدت‌ها در میان برخی ایلات و عشایر ایران متداول بوده است و احتمالاً چیزهای دیگری هم نثار تابوت می‌کرده‌اند.
[۴۶] ابراهیم قیصری، نثار تابوت، ص۸۱۲.
[۴۷] بهزاد بختیارینیا، نثار تابوت، ص۸۱۳ـ۸۱۵.


معانی دیگر تابوت در عربی

[ویرایش]

واژه تابوت در زبان عربی به معانی دیگری نیز به کار رفته است، از جمله: محل نگهداری ذخایر در معبد، محلی مخصوص بر روی عرشه کشتی، وسیله‌ای برای نوشیدن آب، و سقف مستطیل شکلی از چوب که روی قبر ساخته می‌شود.
[۴۸] راین‌هارت پیتر آن‌ دزی، تکملة المعاجم العربیّة، ذیل واژه تابوت.
[۴۹] بطرس بستانی، محیط المحیط، ذیل التابوت و التبوت.


تابوت القُضاة در مصر

[ویرایش]

در مصر، صندوقی را که در محل بیت‌المال قرار می‌دادند و اموال یتیمان و نیز اموال مردگان بی‌وارث را در آن نگهداری می‌کردند، «تابوت القُضاة» می‌خواندند.
[۵۰] محمدبن یوسف کندی، الولاة و کتاب القضاة، ص۴۰۵.


واژه تابوت در ادبیات فارسی

[ویرایش]

این واژه در ادبیات فارسی نیز به کار رفته است.
[۵۱] ابوالقاسم فردوسی، شاه‌نامه فردوسی، کتاب دوم، ج۲، ص۳۷۹.
[۵۲] شمس‌الدین محمد حافظ، دیوان حافظ، ص۵۴۳.
[۵۳] احمد شاملو، قطع‌نامه، ص۶۲.
[۵۴] مهدی اخوان ثالث، در حیاط کوچک پاییز در زندان، ص۷۴.


احکام تابوت در فقه

[ویرایش]

تابوت در فقه در باب طهارت دارای احکامی می‌باشد که به آن‌ها اشاره می‌شود.

← حمل مرده با تابوت
بنابر تصریح جمعى از فقها، حمل مرده به‌ویژه زن با تابوت مستحب است.
[۵۵] الحدائق الناضرة، ج۴، ص۸۹.    


← حمل تابوت با چهار نفر
مستحب است چهار نفر- که هرکدام یک پایه تابوت را بر دوش گرفته است- جنازه را حمل کنند.
[۵۶] جواهر الکلام، ج۴، ص۲۷۳-۲۷۴.    


← خارج کردن میت از تابوت
مستحب است هنگام بیرون آوردن میت از تابوت این دعا خوانده شود:
«بسم اللّه و باللّه و على ملّة رسول اللّه، اللّهمّ إلى رحمتک لا إلى عذابک، اللّهمّ افسح له فى قبره و لقّنه حجّته و ثبّته بالقول الثّابت و قنا و إيّاه عذاب القبر».
[۵۷] مستمسک العروة، ج۴، ص۲۵۵.


← مکروهات تابوت
نهادن کافور بر تابوت؛
[۵۸] مستمسک العروة، ج۴، ص۱۹۸.
دفن میّت همراه تابوت؛
[۵۹] جواهر الکلام، ج۴، ص۲۹۱.    
گذاشتن دو ميّت به‌ویژه زن و مرد، درون یک تابوت؛
[۶۰] حدایق الناضره، ج۴، ص۸۲.    
[۶۱] مستمسک العروة، ج۴، ص۲۶۴.
تزیین تابوت به کشیدن پارچه سرخ یا زرد روى آن
[۶۲] جواهر الکلام، ج۴، ص۳۵۲.    
و گرفتن آتش‌دان
[۶۳] العروة الوثقی، ج۲، ص۸۲.    
(ظرفی براى سوزاندن و دود کردن بعضى چیزها) جلوى تابوت، مکروه است.

← گذاشتن دو میت در یک تابوت
برخى قدما قائل به حرمت گذاشتن دو ميّت در یک تابوت شده‏اند.
[۶۴] النهایة، ص۴۴.    
[۶۵] کتاب السرائر، ج۱، ص۱۷۰.    


← حکم نماز میت در تابوت
در اقامه نماز بر ميّت، تابوت، حائل به شمار نمى‏رود؛ از این‏رو نماز بر ميّتى که در تابوت است با رعایت بقيّه شرایط، صحیح است.
[۶۶] العروة الوثقی، ج۲، ص۱۰۰.    


منابع مقاله

[ویرایش]

• ابن‌جبیر، رحلة ابن‌جبیر، بیروت ۱۹۸۶.
• ابن‌حوقل، سفرنامه ابن‌حوقل.
• ابن‌سعد، الطبقات الکبری.
• ابن‌کثیر، البدایة و النهایة، ج۱، چاپ احمد ابوملحم و دیگران، بیروت ۱۴۰۹/ ۱۹۸۹.
• عبدالرحمان‌بن اسماعیل ابوشامه، الروضتین فی اخبار الدولتین، چاپ ابوالسعود، قاهره ۱۲۸۷ـ ۱۲۸۸، چاپ افست بیروت.
• محمدبن حسین ابوشجاع روذراوری، ذیل کتاب تجارب الامم، چاپ آمدروز، مصر ۱۳۳۴/ ۱۹۱۶، چاپ افست بغداد.
• احمدبن عبدالله ابونعیم، حلیة الاولیاء و طبقات الاصفیاء، بیروت ۱۳۸۷/ ۱۹۶۷.
• مهدی اخوان ثالث، در حیاط کوچک پاییز در زندان، تهران ۱۳۶۸ش.
• اصطخری.
• اوستا، وندیداد، ترجمه هاشم رضی، تهران ۱۳۷۶ش.
• بهزاد بختیاری‌نیا، «(درباره) نثار تابوت»، آینده، سال ۱۷، ش ۹ـ۱۲ (آذر ـ اسفند ۱۳۷۰).
• بطرس بستانی، محیط المحیط: قاموس مطوّل للّغة العربیّة، بیروت ۱۹۸۷.
• علی بلوک‌باشی، «تابوت گردانی نمایشی تمثیلی از قدرت قدسی خداوندی»، نشر دانش، سال ۱۶، ش۴ (زمستان ۱۳۷۸).
• مری بویس، تاریخ کیش زرتشت، ترجمه همایون صنعتی‌زاده، ج۱، تهران ۱۳۷۴ش.
• فائق توحیدی و علی محمد خلیلیان، «گزارش بررسی اشیاء آرام‌گاه ارجان بهبهان»، اثر، ش۷ـ۹ (بهمن ۱۳۶۱).
• شمس‌الدین محمد حافظ، دیوان، چاپ محمد قزوینی و قاسم غنی، تهران ۱۳۶۹ش.
• علی حصوری، سیاوشان، تهران ۱۳۷۸ش.
• خوان‌دمیر.
• راین‌هارت پیتر آن‌ دزی، تکملة المعاجم العربیة، ترجمه محمدسلیم نعیمی، عراق ۱۹۷۸.
• علی سامی، تمدن هخامنشی، شیراز ۱۳۴۱ـ۱۳۴۳ش.
• سلیم حسن، مصر القدیمه، مصر ۱۹۹۲.
• احمد شاملو، قطع‌نامه، تهران ۱۳۶۴ش.
• علی‌رضا شاپور شهبازی، کوروش بزرگ، شیراز ۱۳۴۹ش.
• طبری، تاریخ الطبری (بیروت).
• ابوالقاسم فردوسی، شاه‌نامه فردوسی، چاپ ژول مول، تهران ۱۳۶۹ش.
• القاهرة فی ألف عام: ۹۶۹ـ۱۹۶۹، قاهره: دارالکاتب العربی للطباعة و النشر، ۱۹۶۹.
• ابراهیم قیصری، «نثار تابوت»، آینده، سال ۱۵، ش ۱۰ـ۱۲ (دی ـ اسفند ۱۳۶۸).
• محمدبن یوسف کندی، کتاب الولاة و کتاب القضاة، چاپ رفن گست، بیروت ۱۹۰۸، چاپ افست بغداد.
• رومن گیرشمن، ایران از آغاز تا اسلام، ترجمه محمد معین، تهران ۱۳۴۹ش.
• عبدالواحدبن علی مراکشی، المعجب فی تلخیص اخبار المغرب، چاپ محمدسعید عریان، قاهره ۱۳۶۸/ ۱۹۴۹.
• احمدبن محمد مسکویه، تجارب الامم، چاپ ابوالقاسم امامی، ج ۱، تهران ۱۳۶۶ش.
• مقدسی.
• احمدبن علی مقریزی، اتعاظ الحنفا، ج ۱، چاپ جمال الدین شیال، قاهره ۱۳۸۷/ ۱۹۶۷.
• احمدبن محمد میبدی، کشف الاسرار و عدة الابرار، چاپ علی اصغر حکمت، تهران ۱۳۶۱ش.
• علی‌اصغر میرفتاح، «گورستان شغاب»، اثر، ش۲۵ (۱۳۷۴ش ).
• ناصر نقش‌بندی، «صنادیق مراقد الائمة فی العراق»، سومر، ج۶، ش۲ (۱۹۵۰).
• علی‌نقی وزیری،تاریخ عمومی هنرهای مصور، تهران ۱۳۶۳ش.
• هرودوت، تواریخ، ترجمه با حواشی غ. وحید مازندرانی.
• رابرت هیلن برند، «مقابر»، ترجمه کرامت‌الله افسر، در معماری ایران دوره اسلامی، ج۱، چاپ محمدیوسف کیانی، تهران ۱۳۶۶ش.

پانویس

[ویرایش]
 
۱. ↑ توحیدی و خلیلیان، گزارش بررسی اشیاء آرام‌گاه ارجان ـ بهبهان، ص۲۵۰ـ۲۶۰.
۲. ↑ بولشایا، ج۱۲، ص۶۲۵.
۳. ↑ بولشایا، ج۱۲، ص۶۲۵.
۴. ↑ سلیم حسن، مصر القدیمه، ج۳، ص۵۳۵ به بعد.
۵. ↑ سلیم حسن، مصر القدیمه، ج۶، ص۲۲.
۶. ↑ سلیم حسن، مصر القدیمه، ج۶، ص۱۱۸.
۷. ↑ سلیم حسن، مصر القدیمه، ج۷، ص۶۲۲.
۸. ↑ القاهرة فی ألف عام، تصویر۲۳.
۹. ↑ القاهرة فی ألف عام، تصویر۴۵.
۱۰. ↑ علی سامی، تمدن هخامنشی، ج۱، ص۲۱۳.
۱۱. ↑ ابن‌سعد، الطبقات الکبری، ج۸، ص۱۸.
۱۲. ↑ احمدبن عبدالله ابونعیم، حلیة الاولیاء و طبقات الاصفیاء، ج۲، ص۴۳.
۱۳. ↑ طبری، تاریخ الطبری، ج۴، ص۳۰۰.
۱۴. ↑ احمدبن محمد مسکویه، تجارب الامم، ج۱، ص۲۷۰ـ۲۷۱.
۱۵. ↑ احمدبن محمد مسکویه، تجارب الامم، ج۱، ص۱۰ـ۳۰.
۱۶. ↑ احمدبن محمد مسکویه، تجارب الامم، ج۱، ص۳۱.
۱۷. ↑ ابن‌جبیر، رحلة ابن‌جبیر، ص۱۸.
۱۸. ↑ ابوشامه، الروضتین فی اخبار الدولتین، ج۲، ص۲۱۴.
۱۹. ↑ مراکشی، المعجب فی تلخیص اخبار المغرب، ص۲۶۱.
۲۰. ↑ خوان‌دمیر، ج۳، ص۵۳۶.
۲۱. ↑ ابن‌جبیر، رحلة ابن‌جبیر، ص۹۲.
۲۲. ↑ احمدبن علی مقریزی، اتعاظ الحنفا، ج۱، ص۱۴۹.
۲۳. ↑ دانش‌نامه ازبکستان، ج۹، ص۵۳۱.
۲۴. ↑ گودوین، ص۶۶ـ۶۷.
۲۵. ↑ ناصر نقش‌بندی، صنادیق مراقد الائمة فی العراق، ص۱۹۲ـ۲۱۰.
۲۶. ↑ علی‌رضا شاپور شهبازی، کوروش بزرگ، ص۲۵۵.
۲۷. ↑ علی حصوری، سیاوشان، ص۶۲ـ۶۵.
۲۸. ↑ علی‌نقی وزیری، تاریخ عمومی هنرهای مصوّر، ج۱، ص۱۵۷.
۲۹. ↑ رومن گیرشمن، ایران از آغاز تا اسلام، ص۱۷۳.
۳۰. ↑ هرودوت، تواریخ، ص۷۶.
۳۱. ↑ وندیداد، اوستا، ج۲، ص۶۸۹.
۳۲. ↑ وندیداد، اوستا، ج۲، ص۸۶۷.
۳۳. ↑ دانش‌نامه تاجیکی، ج۵، ص۲۱۲.
۳۴. ↑ دانش‌نامه تاجیکی، ج۷، ص۵۰۰.
۳۵. ↑ مری بویس، تاریخ کیش زرتشت، ج۱، ص۴۴۱ـ۴۴۲.
۳۶. ↑ علی‌اصغر میرفتاح، گورستان شغاب، ص۵۲ـ۵۹.
۳۷. ↑ ابن‌کثیر، البدایة و النهایة، ج۱، جزء۲، ص۳۷ـ۳۸.
۳۸. ↑ اصطخری، ص۹۲.
۳۹. ↑ ابن‌حوقل، سفرنامه ابن‌حوقل، ص۲۵۵.
۴۰. ↑ مقدسی، ص۴۱۷.
۴۱. ↑ محمدبن حسین ابوشجاع روذراوری، تجارب الامم، ص۲۶۲.
۴۲. ↑ رابرت هیلن برند، مقابر، ص۲۷.
۴۳. ↑ علی بلوکباشی، تابوت گردانی نمایشی تمثیلی از قدرت قدسی خداوندی، ص۳۲ـ۳۸.
۴۴. ↑ علی حصوری، سیاوشان، ص۱۰۵ـ۱۰۸.
۴۵. ↑ احمدبن محمد میبدی، کشف‌الاسرار و عدة‌الابرار، ج۱، ص۱۶۰.
۴۶. ↑ ابراهیم قیصری، نثار تابوت، ص۸۱۲.
۴۷. ↑ بهزاد بختیارینیا، نثار تابوت، ص۸۱۳ـ۸۱۵.
۴۸. ↑ راین‌هارت پیتر آن‌ دزی، تکملة المعاجم العربیّة، ذیل واژه تابوت.
۴۹. ↑ بطرس بستانی، محیط المحیط، ذیل التابوت و التبوت.
۵۰. ↑ محمدبن یوسف کندی، الولاة و کتاب القضاة، ص۴۰۵.
۵۱. ↑ ابوالقاسم فردوسی، شاه‌نامه فردوسی، کتاب دوم، ج۲، ص۳۷۹.
۵۲. ↑ شمس‌الدین محمد حافظ، دیوان حافظ، ص۵۴۳.
۵۳. ↑ احمد شاملو، قطع‌نامه، ص۶۲.
۵۴. ↑ مهدی اخوان ثالث، در حیاط کوچک پاییز در زندان، ص۷۴.
۵۵. ↑ الحدائق الناضرة، ج۴، ص۸۹.    
۵۶. ↑ جواهر الکلام، ج۴، ص۲۷۳-۲۷۴.    
۵۷. ↑ مستمسک العروة، ج۴، ص۲۵۵.
۵۸. ↑ مستمسک العروة، ج۴، ص۱۹۸.
۵۹. ↑ جواهر الکلام، ج۴، ص۲۹۱.    
۶۰. ↑ حدایق الناضره، ج۴، ص۸۲.    
۶۱. ↑ مستمسک العروة، ج۴، ص۲۶۴.
۶۲. ↑ جواهر الکلام، ج۴، ص۳۵۲.    
۶۳. ↑ العروة الوثقی، ج۲، ص۸۲.    
۶۴. ↑ النهایة، ص۴۴.    
۶۵. ↑ کتاب السرائر، ج۱، ص۱۷۰.    
۶۶. ↑ العروة الوثقی، ج۲، ص۱۰۰.    


منبع

[ویرایش]
دانشنامه جهان اسلام، بنیاد دائرة‌المعارف اسلامی، برگرفته از مقاله «تابوت»، شماره۳۰۰۲.    
فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت علیهم السلام، ج‌۲، ص۳۰۴-۳۰۵.    


رده‌های این صفحه : احکام اموات | فقه | مقالات دانشنامه بزرگ اسلامی
جعبه ابزار