متکلمان اسلامی «افعال» را به مخترع ، مباشر و متولدتقسیم نموده‌اند، فعل اگر نیازمند محل نباشد به آن «مخترع» گفته می‌شود، و اگر احتیاج به محل داشته باشد دو حالت دارد: یا بدون وساطت فعل دیگر تحقق می‌پذیرد مانند تفکر و فعلعضلات ، که در این صورت به آن «مباشر» می‌گویند، و یا به سبب فعل دیگر حادث می‌شود مانند حرکتکلید با حرکت دست که اصطلاحاً به آن «متولد» می‌گویند.
[۵]الذخیرة فی علم الکلام، شریف المرتضی علم الهدی، ج۱، ص۷۳، علی، مؤسسة النشر الاسلامی.
موجود تام آن است که کمالاتی که برای او ممکن است، به صورت بالفعل برای آن تحقق دارد.
این موجودات همان مجرّدات تامّه‌اند که در ذات و فعل خود از مادّه و آثار آن مجرد می‌باشند.
[ویرایش] فرق اساسی میان بحث‌های فلسفی و کلامی درباره افعال الهی آن است که فلاسفه از منظر عقل نظری ، اقسام و احکام افعال الهی را بررسی کرده‌اند، ولی متکلمان از نگاه عقل عملی در این باره سخن گفته‌اند.
بدین جهت که متکلمان قبل از هر چیز به اثباتحسن و قبح عقلی در باب افعال پرداخته‌اند، یعنی اثبات کرده‌اند که عقل به صورت مستقل حسن و قبح پاره‌ای از افعال را درک می‌کند، آن‌گاه بر اساس این حکم عقلی ، صدور افعال حسن و عدم صدور افعال قبیح از خداوند را بررسی کرده‌اند.
البته این، نگرش متکلمان عدلیه ( امامیه و معتزله ) به مسئله است و نگرش متکلمان اشعریه ، انکار حسن و قبح عقلی است.
آنان نیز بر اساس این نگرش کلامی خود، درباره روایی و ناروایی در افعال خداوند بحث کرده‌اند.
از باب مثال ، عدلیه غایت‌مند نبودن افعال خداوند را قبیح و در نتیجه محال می‌دانند، ولی اشاعره آن را قبیح و محال ندانسته، بلکه غایت‌مندی را ناممکن شمرده‌اند.
[ویرایش] • اسرار الحکم، سبزواری، هادی، کتابفروشی اسلامیه.
• التعلیقات، ابن سینا، حسین بن عبداللّه.
• الذخیرة فی علم الکلام، شریف المرتضی علم الهدی، علی، مؤسسة النشر الاسلامی.
• شرح الاصول الخمسة، معتزلی، عبدالجبار بن احمد، داراحیاءالتراث العربی، بیروت، ۱۴۲۲هـ.
• شرح المقاصد، تفتازانی، سعد الدین، منشورات الشریف الرضی.
• شرح المنظومه، سبزواری، هادی، انتشارات لقمان، پاییز ۷۲.
• شرح المواقف، الجرجانی، سید شریف علی بن محمد (م/۸۱۶هـ)، دارالجیل، بیروت.
• کشف المراد فی شرح تجرید الاعتقاد، حلی، حسن بن یوسف، مؤسسة النشر الإسلامی.
• گوهر مراد، فیاض، عبد الرزاق، سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
• اللوامع الالهیة فی المباحث الکلامیة، السیوری الحلی، مقداد، مطبعة شفق، تبریز ایران.
• المنقذ من التقلید، حمصی، الرازی، محمود، مؤسسة النشر الإسلامی؛
