• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

عرفیه خاصه با عرفیه عامه شکل دوم

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف



عرفیه خاصه با عرفیه عامه شکل دوم، یکی از ضروب منتج قیاس مختلط در شکل دوم است.



«قیاس مختلط»، قیاسی است که صغرا و کبرای آن از قضایای موجهه ترکیب یافته باشد. یکی از ضروب منتج قیاس مختلط در شکل دوم عبارت است از: اختلاط قضیه عرفیه خاصه (صغرا) با عرفیه عامه (کبرا).
[۲] مجتهد خراسانی (شهابی)، محمود، رهبر خرد، ص۳۱۵-۳۱۸.



بعضی از منطق‌دانان شیوه‌های استخراج نتایج قضایای موجهه شکل دوم را در چهار قاعده منضبط کرده‌اند:
۱. قاعده اول: اگر یکی از دو مقدمه قیاس، ضروریه یا دائمه باشد نتیجه، دائمه مطلقه خواهد بود.
۲. قاعده دوم: هر گاه هیچ‌یک از دو مقدمه دائمه یا ضروریه نباشد اگر صغرا به قید لاضرورت و لادوام مقیّد نباشد عین جهتی که در صغرا موجود است به نتیجه نقل می‌شود.
۳. قاعده سوم: اگر هیچ‌یک از دو مقدمه دائمه یا ضروریه نباشد و صغرا مرکّب، یعنی مقیّد به لادوام یا لاضرورت باشد، قید، اسقاط و بقیه جهت از صغرا به نتیجه منتقل می‌شود.
۴. قاعده چهارم: اگر هیچ‌یک از دو مقدمه دائمه یا ضروریه نباشد و صغرا دارای هر گونه ضرورت غیر دائمه، یعنی ضرورت وصفیه یا وقتیه باشد، ضرورت، اسقاط و نتیجه به بقیه آن جهت موجَّه می‌شود.
بنابراین، نتیجه حاصل از اختلاط قضیه عرفیه خاصه با عرفیه عامه، عرفیه عامه خواهد بود، زیرا طبق قاعده سوم، قید لادوام از صغرا حذف، و بقیه جهت، یعنی عرفیه عامه به نتیجه منتقل می‌شود.
مثال: هر مؤمنی تا زمانی که عادل است قابلیت امامت جماعت را دارد، نه همیشه، و هیچ انسانی تا زمانی که مرتکب کبیره است قابلیت امامت جماعت را ندارد؛ پس هیچ مؤمنی تا زمانی که عادل است مرتکب کبیره نیست.
[۴] قطب‌الدین رازی، محمد بن‌ محمد، تحریر القواعد المنطقیه فی شرح رسالة الشمسیه، ص۱۵۱-۱۵۴.
[۵] فرصت شیرازی، میرزا محمد، اشکال ‌المیزان، ص۱۳۰-۱۳۲.



در تنظیم این مقاله از منابع ذیل استفاده شده است:

• مجتهد خراسانی (شهابی)، محمود، رهبر خرد.
• فرصت شیرازی، میرزا محمد، اشکال‌ المیزان.
حلی، حسن بن یوسف، الجوهر النضید.    
• قطب‌الدین رازی، محمد بن‌ محمد، تحریر القواعد المنطقیه فی شرح رسالة الشمسیه.
خواجه نصیرالدین طوسی، محمد بن محمد، اساس الاقتباس.    
مشکوةالدینی، عبدالمحسن، منطق نوین مشتمل بر اللمعات المشرقیه فی الفنون المنطقیه.    


۱. خواجه نصیرالدین طوسی، محمد بن محمد، اساس الاقتباس، ص۲۲۳-۲۳۶.    
۲. مجتهد خراسانی (شهابی)، محمود، رهبر خرد، ص۳۱۵-۳۱۸.
۳. علامه حلی، حسن بن یوسف، الجوهر النضید، ص۱۱۸-۱۲۳.    
۴. قطب‌الدین رازی، محمد بن‌ محمد، تحریر القواعد المنطقیه فی شرح رسالة الشمسیه، ص۱۵۱-۱۵۴.
۵. فرصت شیرازی، میرزا محمد، اشکال ‌المیزان، ص۱۳۰-۱۳۲.
۶. مشکوةالدینی، عبدالمحسن، منطق نوین مشتمل بر اللمعات المشرقیه فی الفنون المنطقیه، ص۴۵۲-۴۵۳.    
۷. مشکوةالدینی، عبدالمحسن، منطق نوین مشتمل بر اللمعات المشرقیه فی الفنون المنطقیه، ص۴۵۶.    



پایگاه مدیریت اطلاعات علوم اسلامی، برگرفته از مقاله «عرفیه خاصه با عرفیه عامه شکل دوم»، تاریخ بازیابی۱۳۹۶/۲/۱۶.    



جعبه ابزار