شکایت (منطق)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
شکایت، یکی از
اصطلاحات به‌کار رفته در
علم منطق بوده و به‌معنای تقریر
خطیب از مضرّات و مفاسد امر واقع شده در گذشته است.
خطابه بر سه نوع است:
مشاوَرات،
منافَرات و
مشاجَرات.
هرگاه امری که در اطراف مصالح و مفاسد آن انشای خطابه می‌شود هنوز وجود نیافته باشد و در آینده ممکن است موجود شود، آن خطابه، «مشاوره» خوانده می‌شود و نتیجه آن اذن و ترخیص یا منع و تشنیع است.
هر گاه امر مورد نظر، در وقت انشای خطابه موجود باشد، آن خطابه «منافره» خوانده می‌شود که یا به قصد اثبات
فضیلت و منفعت امر موجود است یا اثبات
رذیلت و مضرّت آن. در صورت اول، «
مدح» و در صورت دوم، «
ذمّ» خوانده می‌شود.
هر گاه خطابه در اطراف امری انشا شود که در گذشته موجود شده است، آن خطابه «مشاجره» خوانده می‌شود.حال اگر آن امر، نافع باشد و خطیب هم منافع آن را تبیین کند و مخاطب نیز نزاعی در آن نداشته باشد، مفاد خطابه، ستایش و سپاس‌گویی از گذشته است، از همین رو خطابه را اصطلاحاً «شکر» می‌گویند، اما اگر آن امر، ضرر داشته باشد و خطیب هم مضرّات و پیامدهای منفی آن را تبیین کند، در این موقع ممکن است مخاطب در صدد نزاع و دفاع برآید. به این سبب، به این قسم خطابه «مشاجرات» یا «خصامیات» می‌گویند.
در قسم اخیر (مشاجَرات)، تقریر خطیب از مضرّات و مفاسد امر مورد نظر را «شکایت» و دفاع مخاطب را «
عذر» یا «
اعتذار» و خود مخاطب را «معتذر» گویند، اما اگر مخاطب در مقام دفاع برنیاید و به تقریرات خطیب
اعتراف کند، مخاطب را «
نادم» و اعتراف وی را «
استغفار» می‌گویند.
در تنظیم این مقاله از منابع ذیل استفاده شده است:
•
مظفر، محمدرضا، المنطق. • مجتهد خراسانی (شهابی)، محمود، رهبر خرد.
•
حلی، حسن بن یوسف، الجوهر النضید. •
خواجه نصیرالدین طوسی، محمد بن محمد، اساس الاقتباس.
پایگاه مدیریت اطلاعات علوم اسلامی، برگرفته از مقاله «شکایت»، تاریخ بازیابی۱۳۹۶/۱/۲۶.
