• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

سوره تین

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف



‌سوره تین، نود و‌ پنجمین سوره قرآن کریم در ترتیبِ مصحف می‌باشد.



در ترتیب نزولِ مشهور، بیست وهشتمین سوره، پس از سوره بروج و پیش از سوره قریش، است.
[۱] مقدمتان فی علوم القرآن، ص۸ ـ۹.
[۲] تاریخ قرآن، ص۶۸۸.



دیگر ترتیب نزولهای مستند به روایات اسلامی نیز ردیفهای ۲۵ تا ۲۸ را به آن اختصاص داده‌اند.
[۳] تاریخ قرآن، ص۶۸۰.



بنابراین، روایاتی که از ابن عباس و قَتاده بن دِعامه مبنی بر مدنی بودن این سوره نقل شده است
[۴] الجامع لاحکام القرآن، ج۱۰، جزء۲۰، ص۱۱۰.
نمی‌تواند درست باشد.


این سوره هشت آیه دارد.


مفسران این سوره را مکی دانسته‌اند.
[۷] تفسیر مجمع البیان، ج۱۰، ص۷۴۴.
[۹] تفسیر المراغی، ج۳۰، ص۱۹۳.



سوره تین را تمامی قرآن شناسان و مفسران و محدّثان بر مبنای سرآغاز آن نامگذاری کرده‌اند.


با این تفاوت که نام سوره در بیشتر کتابهای تفسیری و بیشتر مصاحف، «سوره والتین » (با حفظ واو قسم ) و در بعضی کتب تفسیر و حدیث «سوره التین » ثبت شده، زیرا کلمه تین فقط یک بار در قرآن مجید،آن هم در این سوره، آمده است.
[۱۰] تفسیر التحریر و التنویر، ج۳۰، ص۴۱۷.
[۱۱] الجامع لاحکام القرآن، ج۱۰، جزء ۲۰، ص۱۱۰.
[۱۲] بصائر ذوی التمییز فی لطائف الکتاب العزیز، ج۱، ص۵۲۷.



سوره تین، مانند چهارده سوره دیگر قرآن کریم، با سوگندهایی متناسب با موضوع اصلی آن آغاز شده است
[۱۳] فی ظلال القرآن، ج۸، ص۶۰۸.
[۱۴] البرهان فی علوم القرآن، ج۱، ص۱۷۹.
سه آیه اول آن مشتمل بر چهار سوگند و سه آیه بعدی مشتمل بر جواب سوگندها و دو آیه پایانی سوره نتیجه مطلب است.


برای تین و زیتون، مفسران تأویلات گوناگونی آورده‌اند.
بعضی بر آن‌اند که خداوند به دو خوردنی که نزد عرب معروف بوده، سوگند یاد کرده است. بعضی دیگر، تین و زیتون را اشاره به دو مسجد یکی در شام و دیگری در بیت المقدس یا دو کوه تینا و زیتا در این دو منطقه دانسته‌اند.
[۱۶] جامع، ج۳۰، ص۱۵۳ـ۱۵۴.
[۱۷] الکشّاف عن حقائق غوامض التنزیل، ج۴، ص۷۷۳.

بعضی نیز آن دو را، به قرینه «طور سینین » و «بلد امین »، اشاره به مکانهایی در شام و مرتبط با محل تولد و زندگی حضرت عیسی دانسته‌اند.
[۱۹] تفسیر ابن جزی، ص۸۵۰.
[۲۰] تفسیر القرآن العظیم، ج۴، ص۸۷۶ ـ۸۷۷.



بیشتر مفسران طور سینین را کوه سینا (محل تکلم حضرت موسی با خداوند) و بلد امین را مکه (بیت اللّه الحرام و تنها محل امن ) دانسته‌اند.
[۲۲] تفسیر مجمع البیان، ج۱۰، ص۷۷۵.



موضوع اصلی سوره، بیان آفرینش انسان بر فطرت الاهی و «احسن تقویم » و تقسیم انسانها به دو گروه مومن و کافر است و هدف آن اولاً تأکید بر فطری بودن اسلام است و اینکه جایگاه مخالفان آن «اَسفَل سافِلین » خواهد بود و ثانیاً تأکید بر ضرورت رستاخیز و پاداش و کیفر است .
[۲۴] تفسیر التحریر و التنویر، ج۳۰، ص۴۱۷.
[۲۵] فی ظلال القرآن، ج۸، ص۶۰۹.



پیام معنوی سوره عنایت و توجه ویژه خداوند به انسان است که در آفرینش انسان با نهایت دقت و ظرافت تجلی کرده است.
[۲۷] فی ظلال القرآن، ج۸، ص۶۰۹.



بعضی از مفسران تعبیر «احسن تقویم » را ناظر به اعتدال قامت و استواری خلقت انسان در دوران جوانی و «اسفل سافلین » را کنایه از ضعف و سستی انسان در دوران پیری دانسته‌اند اما با توجه به آیه ششم سوره، که اهل ایمان و عمل صالح را از فرو افتادن به «اسفل سافلین » استثنا می‌کند، این نظر پذیرفته نیست.
[۲۹] تفسیر التحریر و التنویر، ج۳۰، ص۴۲۵ـ۴۲۷.

در آیه هفتم، خداوند با تعبیری توبیخ آمیز از انسان می‌پرسد: «پس ای انسان چه تو را بر آن داشت که دین حق و روز جزا را تکذیب کنی؟» و برای اتمام حجت و تأکید بر مطالب پیشین، جداسازی نیکان و بدان و برپایی رستاخیز را نشان دهنده حکمت بالغه خداوند در آفرینش و تدبیر امور جهان می‌داند.
[۳۰] الکشّاف عن حقائق غوامض التنزیل، ج۴، ص۷۷۴.
[۳۱] تفسیر مجمع البیان، ج۱۰، ص۷۷۶ـ۷۷۷.



به اعتقاد امام خمینی طبق مقتضای حب ذاتی و ایجادی، سیر نزولی از تعین اول شروع می‌شود تا به آخرین نقطه سیر نزولی ادامه دارد. انسان در سیر نزولی، رنگ هر مرتبه را به خود می‌گیرد؛ یعنی تمام مراتب استیداع کمالی را در خود به همراه دارد.
ایشان با استناد به آیه (لَقَدْ خَلَقْنَا الْاِنْسانَ فی‌ اَحْسَنِ تَقْویمٍ؛ ثُمَّ رَدَدْناهُ اَسْفَلَ سافِلین) معتقد است بر پایه قوس نزول و کینوت عقلی نزول از اعلی علیین به اسفل سافلین جز با گذر از منازل ممکن نیست، از این رو انسان ابتدا از حضرت واحدیت و عین ثابت در علم الهی به عالم عقول و روحانیان نزول کرده و سپس از آنجا به عالم ملکوت اعلی که نفوس کلی باشند و از آنجا به برزخ و عالم مثال و در نهایت به عالم طبیعت و تا اسفل سافلین و عالم هیولی نزول می‌کند پس از پایان قوس نزول و قوس صعود شروع می‌شود و تنها انسان است که جامع دو قوس نزول و صعود است.
به اعتقاد امام خمینی، توجه به غیر خدا، انسان را به حجاب‌های ظلمانی محجوب می‌نماید و کسی که حجاب‌های ظلمانی را خرق نکند و پرده‌های سیاهی را که روی قلب سایه افکنده را کنار نزد او در حقیقت در اسفل سافلین و آخرین حجب ظلمانی قرار دارد.


تناسب سوره تین با سوره قبل آن (انشراح ) در این است که خداوند در سوره انشراح از پیامبراکرم به عنوان کاملترین و برترین آفریده خویش یاد کرده و در سوره تین احوال نوع انسان را در ارتباط با ایمان آوردن یا کفر ورزیدن به رسول خدا بیان کرده است.
[۴۰] تفسیر النّهرالمادّ من البحر المحیط، ج۲، قسم۲، ص۱۲۸۱.
[۴۱] تفسیر المراغی، ج۳۰، ص۱۹۳.
[۴۲] تناسق الدّرر فی تناسب السّور، ۱۴۰۸، ص۱۷۱.



تناسب سوره تین با سوره بعد آن (عَلَق ) در این است که در سوره تین آفرینش انسان به نیکوترین صورت بیان شده و در سوره علق به آفرینش نخستینِ انسان از علق (خونِ بسته ) پرداخته شده است.
به عبارت دیگر، در سوره تین به علت صوری و در سوره علق به علت مادّی آفرینش انسان اشاره شده است. همچنین، سوره علق نوعی شرح و تفصیل برای مضامین سوره تین به حساب می‌آید.
[۴۳] تناسق الدّرر فی تناسب السّور، ۱۴۰۸، ص۱۷۲.
[۴۴] تفسیر المراغی، ج۳۰، ص۱۹۷.



خواندن سورۀ تین در نمازهای واجب و مستحب، استحباب دارد.
[۴۵] کشف الغطاء ج۳، ص۴۷۸.



بعد از خواندن این سوره، گفتن «و نحن علی ذلک من الشّاهدین» و یا «بلی و أنا علی ذلک من الشّاهدین» مستحب است.
[۴۷] کشف الغطاء ج۳، ص۴۷۷.



قرآن.
محمودبن عبداللّه آلوسی، روح المعانی، بیروت : داراحیاءالتراث العربی.
ابن جزی، تفسیر ابن جزی، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳.
ابن عاشور محمدطاهربن محمد، تفسیر التحریر و التنویر، تونس ۱۹۸۴.
ابن عطیه، المحرر الوجیز فی تفسیر الکتاب العزیز، ج۱۶، رباط ۱۴۱۱/۱۹۹۱.
ابن کثیر، تفسیر القرآن العظیم، چاپ علی شیری، بیروت : داراحیاء التراث العربی.
محمدبن یوسف ابوحیان غرناطی، تفسیر النّهرالمادّ من البحر المحیط، چاپ بوران ضنّاوی و هدیان ضنّاوی، بیروت ۱۴۰۷/۱۹۸۷.
محمود رامیار، تاریخ قرآن، تهران ۱۳۶۲ ش.
محمدبن بهادر زرکشی، البرهان فی علوم القرآن، چاپ محمدابوالفضل ابراهیم، بیروت ۱۴۰۸/۱۹۸۸.
حمودبن عمر زمخشری، الکشّاف عن حقائق غوامض التنزیل، بیروت ۱۳۶۶/ ۱۹۴۷.
عبدالرحمان بن ابی بکر سیوطی، الاتقان فی علوم القرآن، چاپ محمدابوالفضل ابراهیم، ( قاهره ۱۹۶۷ )، چاپ افست قم ۱۳۶۳ ش.
• عبدالرحمان بن ابی بکر سیوطی، تناسق الدّرر فی تناسب السّور، چاپ عبداللّه محمد درویش، بیروت ۱۴۰۸/۱۹۸۷.
علامه طباطبائی، تفسیر المیزان.
طبرسی، تفسیر مجمع البیان.
طبری، جامع.
محمدبن یعقوب فیروزآبادی، بصائر ذوی التمییز فی لطائف الکتاب العزیز، ج۱، چاپ محمدعلی نجار، بیروت.
محمدبن احمد قرطبی، الجامع لاحکام القرآن، ج۱۰، جزء۲۰، قاهره ۱۳۸۷/۱۹۶۷، چاپ افست تهران ۱۳۶۴ ش.
سیدقطب، فی ظلال القرآن، بیروت ۱۳۸۶/۱۹۶۷.
احمدمصطفی مراغی، تفسیر المراغی، بیروت ۱۹۸۵.
مقدمتان فی علوم القرآن، چاپ آرتورجفری و عبداللّه اسماعیل صاوی، قاهره : مکتبه الخانجی، ۱۳۹۲/۱۹۷۲.


۱. مقدمتان فی علوم القرآن، ص۸ ـ۹.
۲. تاریخ قرآن، ص۶۸۸.
۳. تاریخ قرآن، ص۶۸۰.
۴. الجامع لاحکام القرآن، ج۱۰، جزء۲۰، ص۱۱۰.
۵. روح المعانی، ج۳۰، ص۱۷۳.    
۶. تفسیر المیزان، ج۲۰، ص۳۱۹.    
۷. تفسیر مجمع البیان، ج۱۰، ص۷۴۴.
۸. روح المعانی، ج۳۰، ص۱۷۳.    
۹. تفسیر المراغی، ج۳۰، ص۱۹۳.
۱۰. تفسیر التحریر و التنویر، ج۳۰، ص۴۱۷.
۱۱. الجامع لاحکام القرآن، ج۱۰، جزء ۲۰، ص۱۱۰.
۱۲. بصائر ذوی التمییز فی لطائف الکتاب العزیز، ج۱، ص۵۲۷.
۱۳. فی ظلال القرآن، ج۸، ص۶۰۸.
۱۴. البرهان فی علوم القرآن، ج۱، ص۱۷۹.
۱۵. الاتقان فی علوم القرآن، ۱۳۶۳ ش، ج۳، ص۳۶۲.    
۱۶. جامع، ج۳۰، ص۱۵۳ـ۱۵۴.
۱۷. الکشّاف عن حقائق غوامض التنزیل، ج۴، ص۷۷۳.
۱۸. المحرر الوجیز فی تفسیر الکتاب العزیز، ج۱۶، ص۳۲۹۳۳۰.    
۱۹. تفسیر ابن جزی، ص۸۵۰.
۲۰. تفسیر القرآن العظیم، ج۴، ص۸۷۶ ـ۸۷۷.
۲۱. المحرر الوجیز فی تفسیر الکتاب العزیز، ج۱۶، ص۳۳۰.    
۲۲. تفسیر مجمع البیان، ج۱۰، ص۷۷۵.
۲۳. تفسیر المیزان، ج۲۰، ص۳۱۹.    
۲۴. تفسیر التحریر و التنویر، ج۳۰، ص۴۱۷.
۲۵. فی ظلال القرآن، ج۸، ص۶۰۹.
۲۶. تفسیر المیزان، ج۲۰، ص۳۱۸.    
۲۷. فی ظلال القرآن، ج۸، ص۶۰۹.
۲۸. تفسیر المیزان، ج۲۰، ص۳۱۹۳۲۰.    
۲۹. تفسیر التحریر و التنویر، ج۳۰، ص۴۲۵ـ۴۲۷.
۳۰. الکشّاف عن حقائق غوامض التنزیل، ج۴، ص۷۷۴.
۳۱. تفسیر مجمع البیان، ج۱۰، ص۷۷۶ـ۷۷۷.
۳۲. روح المعانی، ج۳۰، ص۱۷۷.    
۳۳. تفسیر المیزان، ج۲۰، ص۳۲۰۳۲۱.    
۳۴. خمینی، روح‌الله، تعلیقه بر فوائد الرضویه، ص۵۱-۵۲، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۸۵.    
۳۵. تین/سوره۹۵، آیه۴-۵.    
۳۶. خمینی، روح‌الله، تقریرات فلسفه امام خمینی، ج۱، ص۵۹، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۸۵.    
۳۷. خمینی، روح‌الله، شرح دعاء السحر، ص۵۵، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۸۶.    
۳۸. خمینی، روح‌الله، جهاد اکبر، ص۴۷، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۸۷.    
۳۹. خمینی، روح‌الله، شرح حدیث جنود عقل و جهل، ص۷۸-۷۹، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۸۲.    
۴۰. تفسیر النّهرالمادّ من البحر المحیط، ج۲، قسم۲، ص۱۲۸۱.
۴۱. تفسیر المراغی، ج۳۰، ص۱۹۳.
۴۲. تناسق الدّرر فی تناسب السّور، ۱۴۰۸، ص۱۷۱.
۴۳. تناسق الدّرر فی تناسب السّور، ۱۴۰۸، ص۱۷۲.
۴۴. تفسیر المراغی، ج۳۰، ص۱۹۷.
۴۵. کشف الغطاء ج۳، ص۴۷۸.
۴۶. وسائل الشیعه ج۶، ص۱۴۱.    
۴۷. کشف الغطاء ج۳، ص۴۷۷.
۴۸. وسائل الشیعه ج۶، ص۷۲-۷۳.    



دانشنامه جهان اسلام، مقاله شماره۴۱۹۱.    
دانشنامه امام خمینی    ، تهران، موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی    ، ۱۴۰۰ شمسی.






جعبه ابزار