• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

جاهل مقصر

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف



جاهل مقصر به معنی جاهل قادر بر تحصیل حکم شرعی است.



جاهل مقصر، مقابل جاهل قاصر بوده و به مکلفى گفته می شود که با داشتن تمکن از تحصیل احکام، در تحصیل آن ها کوتاهى نموده است ، و به همین خاطر جاهل به حکم شرعى است .

۱.۱ - تعریف مرحوم مظفر

در کتاب " اصول الفقه " آمده است:
" الجاهل القاصر من لم یتمکن من الفحص او فحص فلم یعثر و یقابله المقصر و هو بعکسه " .


در علم اصول ، درباره جاهل مقصر از چند نظر بحث شده است:
به این بیان که آیا استحقاق عقاب دارد یا ندارد ؛
به این بیان که آیا آن عملى را که به جا آورده ، صحیح است یا خیر .


در مورد استحقاق یا عدم استحقاق عقاب جاهل مقصر چند دیدگاه وجود دارد:
۱ ـ مشهور معتقدند او به خاطر ترک تکلیف واقعی عقاب مى شود نه به خاطر ترک تعلم آن ؛
۲ ـ برخى جاهل مقصر را به خاطر ترک تعلم - مطلقا - مستحق عقاب مى دانند ( نظریه منسوب به مرحوم " محقق اردبیلی " و " صاحب مدارک " ) ؛
۳ ـ گروهى نیز جاهل مقصر را به خاطر ترک تحصیل آن علمى که موجب نرسیدن وى به واقع مى شود ، مستحق عقاب مى شمارند ( نظریه مستفاد از کلمات مرحوم " محقق نائینی " ) ؛
۴ ـ گروهى دیگر ، بین تکالیف مطلقه و تکالیف مشروطه و موقته تفصیل داده گفته اند : در قسم اوّل ، عقاب بر ترک واقع ، و در قسم دوم بر ترک تعلّم می باشد ( نظریه مستفاد از کلمات مرحوم " آخوند خراسانی " در کفایه) .
اما درباره صحت و عدم صحت اعمال جاهل مقصر گفته شده: اگر مأمور به را با وجود تمام اجزا و شرایط و نبود تمام موانع و با قصد قربت به جا آورد، عمل او صحیح است.


میان فقها مشهور است که عمل جاهل مقصر هر چند مطابق واقع نباشد، در دو جا صحیح است ، اگر چه عقوبت برجاى خود باقى است:
۱ ـ جایى که مکلف در موضع قصر ـ جایى که نماز شکسته مى شود ـ نماز را تمام بخواند؛
۲ ـ جایی که مکلف در موضع اخفات ـ آهسته خواندن ـ نماز را به جهر بخواند و بر عکس ( گر چه به این استثنا ایراد گرفته شده است ) .
[۴] مبانى حقوق اسلامى مختلف الاصول ، بروجردی ، محمد ، ص ۲۲۰-۲۳۳



۱. اصول الفقه، مظفر، محمد رضا، ج ۱، ص ۲۲۹    
۲. انوارالاصول، مکارم شیرازی، ناصر، ج ۳، ص۲۳۵    
۳. انوارالاصول، مکارم شیرازی، ناصر، ج ۳، ص۲۲۸.    
۴. مبانى حقوق اسلامى مختلف الاصول ، بروجردی ، محمد ، ص ۲۲۰-۲۳۳



فرهنگ نامه اصول فقه، تدوین توسط مرکز اطلاعات و مدارک اسلامی، ص۳۷۳، برگرفته از مقاله «جاهل مقصر».    






جعبه ابزار