مقاله برگزیده
تخریب بقیع![تخریب بقیع]()
قبرستان بقیع یا بقیعُ الغَرْقَد، کهن‌ترین قبرستان
مسلمانان در شرق
شهر مدینه در
کشور عربستان و محل دفن چهار تن از
امامان شیعه و دیگر وابستگان
پیامبر اسلام (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) و بسیاری از
صحابه و مسلمانان است. این قبرستان در حمله
وهابیان در ۸
شوال سال ۱۳۴۴ تخریب شده و آرامگاه امامان بقیع ویران گردید، که به این روز یوم الهدم می‌گویند.
وهابیان با تبرک به قبر پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) و صالحانکه سنتی جاری در میان مسلمانان بوده، مخالفند و ساختن حرم و بارگاه بر قبر را
حرام می‌دانند. آنان دو بار در آغاز تسلط بر شهرهای
حجاز، با حمایت و همراهی
آل سعود (حک: ۱۳۴۴ ق.) به ویران‌سازی قبرها و بارگاه‌های حرمین دست زدند. بر خلاف نظر وهابیان، بنا ساختن بر قبرهای صالحان با قصد احترام و با هدف عبادت
خداوند، نه تنها مصداق
شرک و
بت‌پرستی نیست، بلکه ارزش معنوی دارد و کاری
مستحب است.
در گذشته، تنها رخدادهای طبیعی همچون
سیل و
زلزله، موجب ویرانی قبرها می‌شد. گویا وهابیان نخستین گروهی هستند که با دیدگاه مذهبی، مراقد و بارگاه‌ها را ویران کردند. گاه کسانی جز وهابیان، به بهانه وجود کتاب‌هایی در نکوهش خلفا در حرم بقیع، کوشیدند این بارگاه‌ها را ویران کنند، اما موفق نشدند.
وهابیان در آغاز هجوم به شهرهای حجاز، با سلاح
فتوا و مناظره اهداف خود را در ویرانی قبرها محقق می‌ساختند. آن‌ها در ۱۲۱۰-۱۲۱۱ق. پس از مذاکره با
شریف غالب امیر
مکه، در مناظره با دانشوران آن شهر، در گرفتن فتوای حرمت ساخت و تعمیر بارگاه‌ها از این دانشوران اصرار ورزیدند، اما با مخالفت آنان روبه‌رو شدند و به همین‌روی، با جسارت و شدت بیشتر به تخریب و
قتل و
غارت دست زدند.
نخستین حمله وهابیان به رهبری
سعود بن عبدالعزیز در سال ۱۲۱۸ق. به حرمین رخ داد. او مکه را محاصره کرد و در نامه‌ای به مردم، همانند
مشرکان با آن‌ها سخن گفت. سپس وارد مکه شد و مردم را به نابودی مراقد و گنبدها فراخواند، آن‌گاه ساختمان
زمزم، بناهای پیرامون
کعبه، گنبدها و مرقدهای بسیار را ویران کرد. وی حدود ۲۰ روز در مکه ماند و در نامه‌ای به سلطان عثمانی، اعلام کرد که نشانه‌های
شرک را از میان برده است. برخی تاریخ‌نگاران در رخدادهای سال ۱۲۲۱ق. آورده‌اند که پس از موسم حج، وهابیان با قرائت
آیه برائت از مشرکان هشدار دادند که سال دیگر به هیچ مشرکی اجازه
حج نخواهند داد.
برخی بارگاه‌ها مانند گنبد
آمنه و
حضرت خدیجه (سلام‌الله‌علیها) که پس از حمله اول وهابیان بازسازی شدند، در حمله دوم در ۱۳۴۳-۱۳۴۴ق. از میان رفتند. گزارشگران غربی، رفتار وهابیان در ویران کردن بارگاه‌ها، غارت اموال، نابودی شهرها و کشتار مردم را بازگو کرده‌اند.
قبرستان بقیع ناحیه‌ای است در شرق مدینه که به سبب گیاهان خاردار بسیار به بقیع الغرقد شهرت یافت. قبرستانی است مستطیل شکل به طول ۱۵۰ و عرض ۱۰۰ متر که پیشینه آن به آغاز
اسلام می‌رسد.
حدیثی از پیامبر، بقیع را روشنایی بخش
آسمان و
زمین دانسته است.
آورده‌اند که پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) برای نشانه‌گذاری محل دفن
عثمان بن مظعون، سنگ بزرگی روی قبر وی نهاد و
مروان بن حکم در دوران امارتش آن‌را جابه‌جا کرد یا به روی قبر
عثمان بن عفان منتقل نمود. نیز در قطعه سنگ مرمرینی به تاریخ ۳۳۲ق. با این نوشته که این
قبر فاطمه دختر رسول خدا است، نشانه‌هایی برای تمایز محل قبرها و بارگاه‌ها دیده می‌شود.
در گزارشی از سده ششم ق. وجود بنا و بارگاه پیرامون شماری از قبرهای بقیع تایید شده است. این منبع گزارش می‌دهد که قبر
مالک بن انس را با سنگ و گل به قدر چهار وجب از زمین برجسته کردند و در سنگ نوشته‌ای سال و روز وفاتش را ثبت نمودند. سپس از روضه عباس، روضه ابراهیم و عثمان بن عفان که وضعی همانند داشته‌اند، یاد کرده است.
مجدالملک براوستانی قمی (م. ۴۹۲ق.)، مستوفی کل سلجوقیان، بارگاهی شکوهمند بر قبرهای امامان بقیع و نیز عثمان بن عفان یا عثمان بن مظعون با معماری و تزئینات ویژه ساخت. یک سده پس از این ساخت، گزارش
ابن‌جبیر (م. ۶۱۴ق.) نشان می‌دهد که هنوز بارگاه امامان بقیع برپا و برجا بوده است. بارگاه امامان بقیع را کسی جز براوستانی نساخته است. از این‌رو، وصف
ابن‌نجار (م. ۶۴۳ق.) از مراقد بقیع که در باور او، بنایی مستحکم و کهن و استوار داشته، اشاره به همین بارگاه است. وصف
ابن‌بطوطه (م. ۷۷۹ق.) نشان می‌دهد در دوره او بر قبرهای گوناگون بقیع، بارگاه و گنبد برپا بوده است. درگزارش
سمهودی (م. ۹۱۱ق.) نیز وجود بارگاه و بنای مستحکم بر قبرهای امامان بقیع تایید شده است.
(
ادامه)
شبکه اجتماعی ویکی‌فقه
